Trong một bài blog mới đây, Vitalik Buterin, nhà sáng lập Ethereum, đã nhấn mạnh rằng quyền riêng tư không chỉ là một khái niệm trừu tượng mà là nền tảng cho tự do cá nhân, trật tự xã hội và sự phát triển công nghệ. Khi các công nghệ như trí tuệ nhân tạo (AI) và giao diện não-máy tính đang mở rộng khả năng thu thập và phân tích dữ liệu, những rủi ro đối với quyền riêng tư ngày càng trở nên nghiêm trọng.
Tuy nhiên, Buterin tin rằng các công cụ tiên tiến như ZK-SNARKs (bằng chứng không kiến thức) và mã hóa đồng hình (FHE) có thể giúp bảo vệ quyền riêng tư một cách xác minh được, đồng thời kêu gọi cộng đồng Web3 tích cực thúc đẩy các tiêu chuẩn và giải pháp bảo mật trong bối cảnh xu hướng tập trung hóa đang gia tăng.
Quyền Riêng Tư Là Tự Do
Buterin lập luận rằng quyền riêng tư mang lại không gian để mỗi cá nhân sống đúng với nhu cầu và mục tiêu của mình mà không phải lo lắng về cách hành động của họ bị đánh giá trong các “trò chơi xã hội” phức tạp, bao gồm áp lực chính trị, truyền thông xã hội hay các cơ chế thương mại. Ông chia sẻ câu chuyện cá nhân về việc bị ghi hình và lan truyền trên mạng mà không được đồng ý, minh họa rằng quyền riêng tư đặc biệt quan trọng đối với những người có hoàn cảnh khác biệt. Thiếu đi quyền riêng tư, mọi hành động đều trở thành một cuộc chiến cân bằng giữa lợi ích cá nhân và nhận thức của người khác, từ đó làm xói mòn tự do cá nhân.
Hơn nữa, Buterin cảnh báo rằng AI và các công nghệ tương lai, như giao diện não-máy tính, có thể xâm nhập sâu hơn vào đời sống cá nhân, thậm chí đọc được suy nghĩ của chúng ta. Nếu không có các biện pháp bảo vệ, quyền riêng tư sẽ tiếp tục bị đe dọa bởi các mô hình kinh doanh công nghệ dựa trên việc khai thác dữ liệu mà không cần sự đồng ý rõ ràng của người dùng.
Quyền Riêng Tư Là Trật Tự Xã Hội
Một trong những luận điểm nổi bật của Buterin là quyền riêng tư đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì các cơ chế xã hội cơ bản. Ông lấy ví dụ về bầu cử bí mật, một công cụ thiết yếu để đảm bảo tính công bằng trong dân chủ. Nếu không có sự riêng tư, cử tri có thể bị ảnh hưởng bởi hối lộ, đe dọa hoặc áp lực xã hội, làm xáo trộn ý nghĩa thực sự của lá phiếu. Tương tự, các hệ thống như tư pháp, quản lý hành chính hay quản trị doanh nghiệp cũng phụ thuộc vào quyền riêng tư để ngăn chặn các hành vi thao túng và đảm bảo tính công bằng.
Buterin cũng chỉ ra rằng việc cho phép chính phủ hoặc các cơ quan thực thi pháp luật truy cập dữ liệu thông qua “cửa hậu” là một giải pháp không bền vững. Dữ liệu tập trung dễ bị hack, lạm dụng hoặc rơi vào tay các chế độ không đáng tin cậy. Ông nhấn mạnh rằng cách an toàn nhất là giảm thiểu việc thu thập dữ liệu tập trung ngay từ đầu, để dữ liệu nằm trong tay người dùng và được bảo vệ bằng các phương pháp mã hóa mạnh mẽ.
Quyền Riêng Tư Là Tiến Bộ Công Nghệ
Buterin khẳng định rằng quyền riêng tư không chỉ là một biện pháp phòng vệ mà còn là động lực cho tiến bộ. Ông hình dung một thế giới nơi công nghệ mã hóa tiên tiến, như ZK-SNARKs hay FHE, cho phép chia sẻ dữ liệu một cách an toàn mà không làm lộ thông tin cá nhân. Điều này đặc biệt quan trọng trong các lĩnh vực như y tế cá nhân hóa, nơi dữ liệu nhạy cảm về sức khỏe hay lối sống có thể cải thiện chất lượng điều trị, nhưng cũng tiềm ẩn nguy cơ xâm phạm quyền riêng tư.
Ví dụ, các thiết bị giám sát chất lượng không khí có thể cung cấp dữ liệu hữu ích cho cộng đồng mà không tiết lộ vị trí cụ thể của người dùng, nhờ vào công nghệ mã hóa. Tương tự, các giải pháp như Privacy Pools trong lĩnh vực tài chính cho phép loại bỏ các hành vi gian lận mà không cần đến các biện pháp giám sát xâm phạm. Những tiến bộ này không chỉ bảo vệ cá nhân mà còn mở ra tiềm năng cho sự hợp tác quốc tế và đổi mới công nghệ.
Thách Thức và Tầm Nhìn Tương Lai
Buterin cảnh báo rằng nếu không hành động, quyền riêng tư có thể bị xói mòn đến mức thấp nhất trong lịch sử, đặc biệt khi các công nghệ AI và giao diện não-máy tính trở nên phổ biến. Ông đề xuất một số giải pháp cụ thể: thực hiện tính toán cục bộ để giảm thiểu việc truyền dữ liệu, sử dụng mã hóa để đảm bảo quyền riêng tư trong tính toán từ xa, và yêu cầu phần cứng minh bạch, có thể kiểm chứng để bảo vệ dữ liệu nhạy cảm.
Cuối cùng, Buterin nhấn mạnh rằng xã hội luôn cần một sự cân bằng giữa quyền riêng tư và tính minh bạch. Ông kêu gọi cộng đồng Web3 và các nhà phát triển công nghệ chung tay xây dựng các công cụ mã nguồn mở, đáng tin cậy để bảo vệ quyền riêng tư cho mọi người. Trong một thế giới mà dữ liệu ngày càng trở thành nguồn lực quyền lực, việc đảm bảo quyền riêng tư không chỉ là vấn đề cá nhân mà còn là chìa khóa để duy trì tự do, trật tự và tiến bộ cho toàn xã hội.
Disclaimer: Bài viết chỉ có mục đích thông tin, không phải lời khuyên đầu tư. Nhà đầu tư nên tìm hiểu kỹ trước khi ra quyết định. Chúng tôi không chịu trách nhiệm về các quyết định đầu tư của bạn.
Vương Tiễn
