Wormhole là giao thức có mối liên hệ chặt chẽ với hệ sinh thái Solana. Gần đây, Solana và FTX – một trong những quỹ đầu tư lớn của Solana – đang có động thái hoạt động trở lại sau thời gian dài vắng bóng.
Đặc biệt, bộ sưu tập NFT mới ra mắt trên Solana mang tên Mad Labs đã có sự tăng trưởng gấp 10 lần chỉ sau vài ngày ra mắt. Nhiều nhà đầu tư suy đoán rằng giao thức Wormhole cũng sẽ sớm phát triển mạnh trở lại và ra mắt token, đặc biệt sau khi đã tích hợp với nhiều blockchain mới nổi bật khác như Aptos, Arbitrum, Optimism…
Vậy hệ sinh thái Wormhole có gì nổi bật? Tiềm năng đầu tư vào Wormhole ra sao?
Tổng quan về Wormhole
Wormhole là giao thức cho phép các Dapps và smart contract (hợp đồng thông minh) giữa các blockchain giao tiếp, kết nối, chuyển giao dữ liệu, tài sản cho nhau thông qua công nghệ cross-chain messaging. Nhờ vậy, các ứng dụng blockchain có thể hoạt động với mọi loại tài sản và dịch vụ bất kể nó nằm trên blockchain nào.
Tìm hiểu thêm: Wormhole – Cross-chain bridge hồi sinh từ khủng hoảng Terra
Điều này được thực hiện thông qua một mạng lưới các node bảo vệ (guardian node) giúp bảo vệ giao thức bằng cách quan sát và chứng thực các sự kiện và dữ liệu trên các chain được kết nối của nó. Hiện tại, TVL của Wormhole đạt mức trên 1 tỷ USD và cung cấp hỗ trợ cần thiết cho NFT.
Điểm nổi bật của Wormhole
Hệ sinh thái và nền tảng phát triển
Wormhole là hệ sinh thái và nền tảng phục vụ các nhà phát triển. Bằng việc tích hợp Wormhole SDK, các nhà phát triển có thể xây dựng ứng dụng cho phép gửi tài sản giữa các blockchain mà Wormhole hỗ trợ, làm tăng đáng kể tính thanh khoản. Chẳng hạn, người dùng có thể gửi ETH từ Ethereum sang một ứng dụng chạy trên Solana, hoặc chơi game trên Solana và nhận phần thưởng NFT từ Ethereum.
Hệ sinh thái Wormhole được bảo mật và kiểm soát bởi một cụm (cluster) 19 node, hay còn gọi là người bảo vệ (guardian). Những node bảo vệ thực hiện nhiệm vụ kiểm tra hoạt động on-chain này của Wormhole bao gồm những cái tên nổi tiếng như nền tảng staking lớn nhất thế giới – Everstake.
Cầu nối chuỗi chéo cho NFT
Bên cạnh token, Wormhole còn cho phép người dùng di chuyển NFT giữa nhiều blockchain thông qua Portal NFT Bridge. Hiện Wormhole Portal NFT hỗ trợ NFT có tiêu chuẩn ERC-721 (với siêu dữ liệu – metadata) và tài sản SPL (với nguồn cung là 1).
Kiến trúc Wormhole
Khi người dùng tương tác với Dapps, hoạt động này được gửi đến Wormhole blockchain thông qua:
- xDapp Contracts: Hợp đồng nhận giao dịch, tương tác với xDaap và Ecosystem Contracts để cung cấp dịch vụ.
- Ecosystem Contracts: Hợp đồng quản trị bởi Wormhole, chuyên cung cấp bộ tính năng của Wormhole cho các nhà phát triển xDapps.
Thông tin này được kiểm tra bởi Guardian Network trước khi gửi đến Relayers thông qua VAA messages. Wormhole là một giao thức xác thực bằng phương pháp đa chữ ký, bảo mật giao tiếp chuỗi chéo thông qua VAA.
- Guardian Network: Trình xác thực (validator) thực hiện quan sát Core Contract trên các blockchain được hỗ trợ và tạo VAAs (thông báo đã ký) khi các hợp đồng đó nhận được tương tác.
- Relayers: Bộ chuyển tiếp thực hiện logic tùy chỉnh ngoài chuỗi, giúp giảm phí gas và tăng khả năng tương thích giữa các blockchain.
- VAA (Verifiable Action Approvals): Phần dữ liệu chính trong hệ sinh thái Wormhole, chứa thông tin do xDapps gửi đến cùng thông tin hợp đồng nào đã gửi thông báo. VAA được ký bởi người bảo vệ (guardian), cần 13/19 chữ ký để xác thực.
Các giai đoạn phát triển của hệ sinh thái Wormhole
Wormhole ban đầu được phát triển như cầu nối (bridge) đầu tiên trên Solana, cho phép di chuyển token giữa Solana – Ethereum và chịu trách nhiệm phát triển thanh khoản trên hệ sinh thái Solana và Serum.
Rất nhanh chóng, Wormhole đã phát triển vượt ra ngoài mục đích ban đầu, trở thành Layer 0 và cho phép người dùng di chuyển nhiều loại tài sản như token, NFT… giữa các dApps trên các blockchain khác nhau. Số lượng blockchain được Wormhole hỗ trợ tăng lên con số 22 với nhiều blockchain nổi bật như Ethereum, Solana, BSC, Polygon, Celo, Aptos, Arbitrum…
Vào tháng 4/2023, Wormhole được bình chọn là nhà cung cấp cầu nối cho Uniswap V3 trên Gnosis Chain – một trong những sidechain đầu tiên của Ethereum. Trước đó, Wormhole cũng nhận được hơn 60% phiếu bầu để trở thành nhà cung cấp cầu nối cho Uniswap V3 trên BNB Chain, vượt qua cả Layer Zero.
Cũng vào tháng 4/2023, Dan Reecer – cựu giám đốc tăng trưởng hệ sinh thái Polkadot đã trở thành một trong những nhà lãnh đạo của Wormhole. Trước đây, ông cũng phát triển thành công Kusama Network và Acala Netwok. Điều này có thể giúp Wormhole có những bước tiến và thành công mới.
Thời gian gần đây, Wormhole tăng cường hợp tác và tích hợp giải pháp truyền tin (message-passing protocol) của mình vào các hệ sinh thái khác. Điều này giúp tăng tính thanh khoản, tạo ra hệ sinh thái DeFi hiệu quả và kết nối hơn. Một số dự án tích hợp Wormhole và kết quả của việc tích hợp bao gồm:
- Wombat và hệ sinh thái của nó (Wombex, Magpie XYZ, Quoll Finance). Cho phép token di chuyển giữa các blockchain từ BNB Chain sang Arbitrum, Optimism, Ethereum, Polygon…
- Circle. Cho phép chuyển stablecoin USDC giữa Ethereum và Avalanche với phí gas thấp, tăng ứng dụng của USDC tới nhiều blockchain hơn.
- Algorand. Tích hợp Wormhole vào Algomint, cho phép wrap và sử dụng BTC, WBTC, ETH, WETH, USDC, USDT, DAI trên toàn bộ hệ sinh thái Algorand, giúp hệ sinh thái Algorand phát triển. Folks Finance cũng hỗ trợ người dùng sử dụng ETH và BTC trên mạng Algorand với Wormhole.
- Threshold DAO. Cho phép mint tBTC từ BTC, từ đó di chuyển BTC khắp các blockchain. Hiện người dùng đã có thể chuyển tBTC vào pool của Curve Finance.
- Pyth Network. Cho phép người dùng truy cập giá của hơn 200 loại tài sản, từ crypto đến chứng khoán, forex và hàng hóa.
- Dust Labs. Cho phép người dùng nạp rút token DUST trên mạng Polygon và wrap Ethereum thông qua Gate.io, giúp tăng thanh khoản cho NFT Dust Labs.
- Xcademy Network. Đây là dự án hỗ trợ các nhà phát triển. Hỗ trợ mở rộng mạng lưới từ Ethereum sang BNB Chain, cho phép người dùng sử dụng token XCAD trên BNB Chain. Sự hợp tác này cũng củng cố mối quan hệ giữa Jump và XCAD vì Wormhole được đầu tư bởi Jump.
- Bonk Inu. Đây là meme coin trên Solana. Wormhole cho phép giao dịch BONK tại Uniswap trên nhiều blockchain như Aptos, Arbitrum, Polygon, BNB Chain và Ethereum.
- 0xCarrier. Cầu nối token và NFT được triển khai sử dụng công nghệ của Wormhole, hỗ trợ mạng Moonbeam.
- The Gari Network. Ứng dụng xã hội được Wormhole hỗ trợ mở rộng sang Aptos, hưởng lợi từ khả năng mở rộng, bảo mật và tốc độ của Aptos.
Ngoài ra, Wormhole hỗ trợ di chuyển NFT trên mạng Aptos sang các mạng khác, hỗ trợ DeGods hoạt động trên Ethereum, tổ chức các workshop hướng dẫn nhà phát triển xây dụng Dapps đa chuỗi sử dụng Wormhole.
Có thể thấy, Wormhole liên tục hợp tác và tích hợp với nhiều dự án ở nhiều lĩnh vực như NFT, stablecoin, sàn giao dịch… trong nhiều hệ sinh thái khác nhau như BNB Chain, Aptos, Arbitrum… Wormhole đang có mong muốn trở thành nhà cung cấp cơ sở hạ tầng đa chuỗi hàng đầu cho các dự án crypto, giúp gia tăng thanh khoản của các dự án này. Trong thời gian tới, Wormhole có thể sẽ còn góp mặt ở nhiều dự án nổi bật khác, giúp mở rộng tầm ảnh hưởng và ứng dụng của Wormhole.
Những mảnh ghép trên hệ sinh thái Wormhole
Hệ sinh thái Wormhole bao gồm nhiều mảnh ghép khác nhau, bao trùm gần như toàn bộ các mảng trong crypto như agrregator, vay & cho vay, bridges, DeFi, NFT, liquid staking…
Agrregator
Nhiều agrregator nổi bật đã được phát triển trên Wormhole như Jupiter, Hashflow, Atlas DEX, Rango Exchange và Tulip. Trong đó, Hashflow – sàn DEX cung cấp tính năng swap xuyên chuỗi với tỉ lệ trượt giá bằng 0 đã được launchpad trên Binance và đạt khối lượng giao dịch trên 12 tỷ USD.
Rango Exchange là một cái tên nổi bật khác khi cho phép swap trên 10,000 tài sản trên hơn 40 blockchain khác nhau. Atlas DEX cũng cho phép người dùng cung cấp thanh khoản, farm, theo dõi danh mục đầu tư và truy cập thanh khoản từ hơn 130 sàn giao dịch phi tập trung. Tulip – công cụ tổng hợp yield farming, cung cấp APY lên đến 8,039% với TVL đạt gần 12 triệu USD.
Vay & Cho vay
Ở mảng vay & cho vay trên Wormhole chỉ có một dự án Aries. Đây là nền tảng giao dịch ký quỹ, cho phép người dùng vay và cho vay, swap, sử dụng cầu nối, theo dõi hiệu suất đầu tư trên Aptos. Dự án sẽ sớm cho phép người dùng giao dịch sử dụng đòn bẩy.
Bridges
Cầu nối vẫn là sản phẩm cực kỳ quan trọng trong thị trường crypto. Nhiều dự án nổi bật, được sử dụng nhiều bởi cộng đồng được phát triển trên Wormhole là Allbridge, Automata, Biconomy và Frax Finance.
Cụ thể, Allbridge là cầu nối cho phép swap xuyên chuỗi, hỗ trợ di chuyển stablecoin giữa các blockchain EVM và blockchain không phải EVM. Automata là giao thức cho phép người dùng giao dịch không tốn phí gas, hỗ trợ bảo mật 2FA, bảo vệ trước MEV và frontrunning. Biconomy là giải pháp cơ sở hạ tầng đa chuỗi, cho phép Dapps tích hợp nhằm phục vụ việc giao dịch tài sản xuyên chuỗi.
Frax Finance là giao thức stablecoin phân đoạn (fractional) gây “gió bão” trong thị trường stablecoin với 2 stablecoin: FRAX (được gắn với đồng đô la Mỹ) & FPI (được gắn với Chỉ số giá tiêu dùng của Hoa Kỳ). Nền kinh tế Frax Finance chủ yếu bao gồm 2 stablecoin trên, AMM (Fraxswap) và cơ sở cho vay (Fraxlend).
Trình duyệt
Trình duyệt web vẫn là một mối quan tâm trong cộng đồng dù không phổ biến. Brave là trình duyệt web hỗ trợ crypto, ví điện tử và công cụ tìm kiếm trên Wormhole. Theo thông tin dự án cung cấp, Brave có tốc độ nhanh hơn Chrome gấp 3 lần, bảo vệ tốt hơn Google.
DeFi
Mảnh ghép DeFi phát triển rất sôi động trên Wormhole với 23 dự án. Trong đó, C3 là sàn giao dịch self-custodial (tự giám hộ), cho phép kết nối ví điện tử từ bất cứ blockchain nào. Tài sản cũng có thế được gửi từ nhiều blockchain khác nhau từ nhiều ví. C3 đã được nhiều quỹ đầu tư rót vốn bao gồm Jane Street và Jump Capital.
Dexlab là sàn giao dịch khác trên Wormhole, cung cấp tính năng launchpad, sổ lệnh orderbook và cho phép mint NFT và token SPL. Francium là nền tảng phát triển chiến lược yield farming trên Solana, hợp tác với nhiều dự án lớn như Lido, DeFiLlama, Jupiter, Raydium, Zebec… Jet Protocol là nền tảng vay và cho vay với hệ thống quản trị phi tập trung on-chain, được đầu tư bởi Paradigm, ParaFi, Solana Ventures…
Một dự án đáng chú ý khác là Trader Joe – sàn giao dịch phi tập trung theo cơ chế AMM trên Avalanche. Đây là một bản fork của Uniswap, cung cấp tính năng thanh khoản tập trung.
0x là sàn giao dịch phái sinh cho phép người dùng vay mượn và stake tài sản. Deepwater là sàn giao dịch cung cấp tính năng miễn phí gas giao dịch, không bị trượt giá, không bị tấn công front-running, không bị rò rỉ dữ liệu… Deepwater hợp tác với nhiều đối tác lớn như Avalanche, Wormhole, Near, Harmony… Tuy nhiên, số lượng blockchain được Deepwater hỗ trợ còn khá hạn chế ở 6 blockchain.
Klap là nền tảng yield farming và cho vay tài sản với TVL đạt 166 triệu USD, cung cấp thanh khoản cho nhiều tài sản như wETH, wBTC, DAI, USDC, USDT. Nexa là nền tảng cho phép người dùng phát hành token trên nhiều blockchain cùng lúc. Port Finance – giao thức cung cấp tính năng vay, cho vay, swap và theo dõi danh mục trên Solana với nhiều đối tác lớn như CoinMarketCap, Jump Capital, CoinGecko, Solana, Spartan…
GooseFX là một cái tên đáng chú ý khác khi cho phép giao dịch crypto, phát sinh và cả NFT và cung cấp tính năng pool thanh khoản một bên (single sided liquidity pool) với yield farming. GooseFX hợp tác cùng Animoca Brands, Solana Capital, Solar Eco Fund…
Magpie là dự án cho phép di chuyển token giữa các chain nhanh chóng, bảo mật. Hiện Magpie mới chỉ hỗ trợ 4 blockchain và chưa ra mắt sản phẩm chính thức. Magpie hợp tác với nhiều dự án nổi bật như Uniswap, Pancakeswap… và được đầu tư bởi Jump Capital, ParaFi… Dự án PSY Options dù mới chỉ hỗ trợ 7 loại tài sản với TVL 2.4 triệu USD, cho phép người dùng giao dịch token SPL và claim token airdrop, nhưng dự án này được đầu tư bởi Wintermute – nhà tạo lập thị trường đáng chú ý trong crypto.
NFT
Trong lĩnh vực NFT, DeGods là dự án nổi bật nhất khi cho phép người dùng stake NFT và nhận token DUST. NFT DeGods mắc nhất được bán với giá 139 ETH, tương đương 220,000 USD lúc bấy giờ.
Một số dự án đáng chú ý khác là Audius – dự án về âm nhạc, Dust Labs – dự án với đội ngũ đứng sau DeGods và y00ts.
Mảng khác
Trong lĩnh vực liquid staking, Lido là cái tên đáng chú ý khi cung cấp giải pháp liquid staking đa chuỗi. Ở lĩnh vực gaming, Sweatcoin – dự án chạy bộ trên NEAR cũng là một dự án nổi bật. Ngoài ra còn nhiều dự án làm về ví điện tử như Backpack, XDefi…
Nhận định và cơ hội đầu tư với hệ sinh thái Wormhole
Hệ sinh thái Wormhole đang được phát triển nhanh và mạnh mẽ với nhiều dự án nổi bật như Hashflow, Biconomy, Frax Finance, Trader Joe, DeGods, Audius, Sweatcoin…
Dễ nhận thấy Wormhole có quan hệ mật thiết với Solana khi 60-70% dự án trên Wormhole liên quan đến Solana. Wormhole cũng có quan hệ thân cận với Jump Capital – một quỹ đầu tư lớn của Solana khi quỹ này đứng ra bù 320 triệu USD thiệt hại sau khi Wormhole bị hack.
FTX cũng là nhà đầu tư lớn của Solana, giúp hệ sinh thái Solana tăng trưởng mạnh trong 2021. Nhiều bài viết nói về khả năng quay trở lại của FTX sau khi phá sản vào năm ngoái cũng càng làm rõ hơn quan điểm hệ sinh thái Solana có tiềm năng phát triển mạnh. Liệu điều này có góp phần thúc đẩy hệ sinh thái Wormhole phát triển?
Bên cạnh đó, Wormhole cũng đã có nhiều bước tiến lớn khi hỗ trợ nhiều blockchain mới nổi như Aptos, Arbitrum… Đặc biệt, Aptos cũng là một trong những con cưng của FTX và Jump Ventures khi gọi vốn thành công 150 triệu USD vào đầu 2023. Liệu có khả năng Solana và Aptos cùng phát triển mạnh với sự đỡ đầu của FTX và Jump Capital, giúp hệ sinh thái Wormhole càng bùng nổ?
Việc áp dụng công nghệ cross-chain messaging, loại bỏ nhu cầu sử dụng cầu nối của người dùng cũng là một điểm đáng chú ý. Điều này giúp Wormhole trở thành đối thủ cạnh tranh trực tiếp với Layer Zero – một trong những giao thức được nhắc đến nhiều nhất gần đây, đặc biệt bởi quỹ a16z. Wormhole thậm chí đã vượt qua Layer Zero để trở thành nhà cung cấp cầu nối cho Uniswap V3 trên Gnosis Chain. Điều này càng thể hiện khả năng phát triển sắp tới của Wormhole.
Tiềm năng ra token của Wormhole
Hiện chi phí giao dịch trên Wormhole rất nhỏ, chỉ khoảng 0.0001 USD cho mỗi giao dịch thông qua Portal Token Bridge. Một loại chi phí khác mà người dùng phải trả khi giao dịch trên Wormhole là phí gas, tuy nhiên loại phí này chỉ được tính giữa blockchain gửi và blockchain nhận mà không liên quan gì đến Wormhole. Wormhole cũng chưa thu phí các Dapps tích hợp Wormhole SDK nên việc có token để thu giữ giá trị là chưa cần thiết.
Tuy nhiên, gần đây hệ sinh thái Solana có dấu hiệu trở lại khi bộ sưu tập NFT oogy và Mad Labs có khối lượng giao dịch vượt bộ sưu tập NFT BAYC, đứng vị trí thứ nhất và thứ hai lần lượt.
Điều này có thể giúp cho hệ sinh thái Wormhole phát triển. Việc di chuyển tài sản giữa các blockchain đã trở thành một trong những nhu cầu thiết yếu trong thị trường crypto. Việc áp dụng công nghệ cross-chain messaging có thể khiến nhu cầu dành cho Wormhole có thể ngày càng tăng.
Bên cạnh đó, nhiều tin đồn cho rằng Layer Zero – đối thủ của Wormhole – sẽ ra mắt token với đoạn code thể hiện ZKO sẽ là native token của Layer Zero cũng khiến tin đồn Wormhole ra mắt token khả thi hơn nữa.
Đoạn code Layer Zero Endpoint nói về token ZRO. Nguồn: Layer Zero
Việc Wormhole ra mắt token cũng không phải là điều mới khi Wormhole đã từng lên kế hoạch bán token HOLE để gọi vốn 200 triệu USD, giúp nâng mức định giá lên 2 tỷ USD vào tháng 2/2022. Theo đó, token HOLE này sẽ bị khóa trong 1 năm cho đến khi mạng Wormhole được phát hành. Sau đó, token HOLE sẽ được mở khóa hằng năm. Thông tin này tới nay vẫn chưa được xác thực.
Nếu việc ra token là thật, Wormhole có thể sử dụng token HOLE để quản lý giao thức, thu giữ giá trị và chuyển về cho người nắm giữ token. Ngoài ra, Wormhole cũng có thể dùng token HOLE để cung cấp phần thưởng cho người dùng, kích thích hoạt động trên giao thức.
Tổng kết
Wormhole là hệ sinh thái phát triển với nhiều dự án nổi bật. Ngoài ra, dự án cũng được hỗ trợ bởi nhiều quỹ đầu tư có tiếng. Với khả năng liên kết nhiều blockchain với nhau, có mối liên hệ chặt chẽ với Solana, Aptos, FTX và Jump Capital, tiềm năng phát triển và ra mắt token của Wormhole rất lớn.
