Với sự phục hồi mạnh mẽ của Bitcoin, các blockchain hiện nay đang trở nên giá trị hơn bao giờ hết, mặc dù nhiều trong số đó vẫn có số lượng người dùng tương đối hạn chế.
Vào năm 2012, khi các nhà sáng lập blockchain Jed McCaleb, Arthur Britto và David Schwartz thành lập Ripple Labs và phát triển đồng tiền điện tử XRP, họ đã hình dung một chuẩn mực tài chính toàn cầu mới, giúp các ngân hàng thực hiện các giao dịch chuyển tiền nhanh chóng và chi phí thấp. Trong suốt thập kỷ đầu tiên, hàng chục tổ chức tài chính, bao gồm Bank of America và Banco Santander, đã tham gia và thử nghiệm mạng lưới của Ripple. Để hỗ trợ cho dự án đầy tham vọng này, công ty đã phát hành 100 tỷ token XRP và bán ra công chúng, thu về tổng cộng 1,4 tỷ USD. Vào đầu năm 2018, trong thời kỳ đỉnh cao của cơn sốt tiền điện tử, XRP đạt giá trị thị trường lên đến 132 tỷ USD, giúp Chris Larsen, đồng sáng lập và Chủ tịch điều hành, sở hữu tài sản trị giá 8 tỷ USD.
Tuy nhiên, hiện nay, Ripple Labs không còn duy trì được sự tăng trưởng mạnh mẽ như trước, và ít ai còn tin rằng công ty có thể thay đổi sự thống trị của SWIFT, mạng lưới thanh toán liên ngân hàng toàn cầu với khối lượng giao dịch lên tới 5 nghìn tỷ USD mỗi ngày. Mặc dù không hoàn thành sứ mệnh ban đầu, blockchain của Ripple vẫn tiếp tục hoạt động, tuy nhiên, giá trị thực tiễn của nó giờ đây bị hạn chế. Dù vậy, token XRP vẫn giữ vững giá trị thị trường 42 tỷ USD, trở thành đồng tiền điện tử lớn thứ ba tính đến thời điểm viết bài. Chris Larsen vẫn là một tỷ phú, với tài sản ước tính vào khoảng 3,2 tỷ USD. Theo dữ liệu từ Messari, trong năm qua, XRP Ledger của Ripple chỉ thu được 583.000 USD từ phí giao dịch trên mạng lưới của mình, tương đương với tỷ lệ giá trên doanh thu (price-to-sales ratio – P/S) lên tới 61.68. Để so sánh, tỷ lệ P/S của cổ phiếu Nvidia, một trong những cổ phiếu có giá trị cao nhất trên thị trường, chỉ là 37.
Ripple Labs, vì vậy, được Forbes xem như một “zombie” trong không gian crypto. Mặc dù token XRP vẫn duy trì giao dịch sôi động, với khối lượng lên tới hàng chục tỷ USD mỗi ngày trong thời gian gần đây, nhưng Forbes khẳng định nó chủ yếu phục vụ mục đích đầu cơ. Không chỉ SWIFT vẫn giữ vững vị thế thống trị, mà hiện nay đã xuất hiện những phương thức thanh toán quốc tế hiệu quả hơn qua blockchain, đặc biệt là stablecoin như Tether (USDT) – một đồng tiền được chốt với đồng Đô la Mỹ, với tổng giá trị lưu hành lên tới 134 tỷ USD.
Ripple không phải là trường hợp duy nhất. Một báo cáo của Forbes chỉ ra rằng, dù chỉ có một số blockchain ngoài Bitcoin và Ethereum thu hút được sự chú ý lớn, hiện nay có ít nhất 20 blockchain với vốn hoá thị trường trên 1 tỷ đô la có thể được coi là “zombie”.
Tất nhiên, XRP hay bất kỳ đồng tiền điện tử nào trong số này sẽ không có khả năng ngừng hoạt động trong tương lai gần. Với nguồn tài chính dồi dào, Ripple và các công ty tương tự có khả năng duy trì sự tồn tại trong nhiều năm tới. Hiện tại, Ripple đang nắm giữ 24 tỷ USD giá trị token XRP trong tài khoản escrow và có thể bán chúng trong vòng 4 năm tới. Công ty có trụ sở tại San Francisco này hiện có đội ngũ 900 nhân viên và tiếp tục công bố các thông cáo báo chí về các hoạt động, bao gồm việc mua lại công ty bảo quản tài sản kỹ thuật số Standard Custody & Trust. Sau hơn một thập kỷ hoạt động, Ripple vẫn duy trì các chương trình thử nghiệm tiền điện tử hợp tác với các ngân hàng trung ương ở những quốc gia như Georgia và Cộng hòa Palau.
Hơn nữa, trong thế giới đầy biến động của tài sản kỹ thuật số, những blockchain zombie giàu có không phải đối mặt với những vấn đề mà các công ty truyền thống gặp phải. Không có cổ đông hay cơ quan quản lý yêu cầu báo cáo tài chính, và việc short selling token cũng không dễ dàng. Miễn là vẫn có một lượng lớn các nhà đầu cơ sẵn sàng tham gia giao dịch, những blockchain “zombie” này, với nguồn tài chính dồi dào, sẽ tiếp tục tồn tại trong không gian số.
Dưới đây là danh sách 20 blockchain có giá trị thị trường trên 1 tỷ USD bị Forbes gắn nhãn là “zombie” do thiếu các ứng dụng thực tế và chủ yếu phục vụ cho mục đích đầu cơ. Dẫu vậy, hiệu suất giá của chúng trong vòng 30 ngày qua và từ đầu năm 2024 đến nay đã gây không ít ngạc nhiên, dẫn đến nhiều ý kiến chỉ trích và chế giễu từ cộng đồng crypto đối với Forbes.
Một số blockchain zombie nổi bật
Blockchain zombie chủ yếu được phân thành hai nhóm: Thứ nhất là các dự án tách ra từ các blockchain gốc như Bitcoin và Ethereum, và thứ hai là các đối thủ trực tiếp của những blockchain này.
Các blockchain tách ra (hay còn gọi là “hard fork”) bao gồm Bitcoin Cash, Litecoin, Monero, Bitcoin SV và Ethereum Classic, với tổng giá trị thị trường hiện nay đạt 31,5 tỷ USD. Những blockchain này chủ yếu xuất phát từ các tranh cãi giữa các lập trình viên về cách thức vận hành của Bitcoin hoặc Ethereum. Do mã nguồn của các blockchain này là mã nguồn mở, bất kỳ ai cũng có thể tạo ra một blockchain mới nếu nhóm lập trình viên không thể đạt được sự đồng thuận. Khi đó, một nhóm lập trình viên sẽ tách ra và phát triển một mạng lưới mới, hiện tượng này được gọi là “hard fork”. Mỗi khi một chain mới được hình thành theo cách này, nó sẽ kế thừa lịch sử giao dịch từ chain gốc.
Litecoin, ra mắt vào năm 2011, là một fork của Bitcoin với mục tiêu trở thành phiên bản nhanh hơn và chi phí thấp hơn của Bitcoin. Litecoin tạo ra các block nhanh gấp bốn lần Bitcoin, trung bình mỗi 2,5 phút, trong khi Bitcoin mất đến 10 phút để tạo ra một block. Cũng giống như Bitcoin, Litecoin sử dụng thuật toán Proof of Work, trong đó hàng nghìn máy tính giải quyết các bài toán phức tạp để tạo ra các block mới, tiêu tốn một lượng lớn năng lượng. Một điểm tương đồng quan trọng khác là Litecoin cũng có giới hạn số lượng token, với 84 triệu LTC, trong khi giới hạn của Bitcoin là 21 triệu. Phí giao dịch thấp của các blockchain như Litecoin cho thấy nhu cầu trên nền tảng này còn khá hạn chế. Ngoài ra, các blockchain zombie cũng gặp khó khăn trong việc thu hút các nhà phát triển. Vào cuối năm 2023, chỉ có 74 nhà phát triển mã nguồn mở hoạt động hàng tháng hỗ trợ Litecoin, trong khi Bitcoin có hơn 1.000 và Ethereum có hơn 7.000.
Forbes cho rằng các blockchain như Bitcoin Cash, dù có giá trị vốn hóa thị trường đạt 11,3 tỷ USD, nhưng lại không có sự phát triển mạnh mẽ về mặt cộng đồng. Với chỉ 30 nhà phát triển tham gia và doanh thu chỉ đạt 49.000 USD từ phí giao dịch trong năm qua, Bitcoin Cash vẫn gặp nhiều thách thức trong việc duy trì sự tăng trưởng bền vững.
Câu chuyện về Bitcoin Cash và Bitcoin SV (Satoshi Vision) là minh chứng rõ ràng cho sự phân hóa trong cộng đồng crypto. Bitcoin Cash, được phát triển sau cuộc tranh cãi về kích thước block, được thiết kế với mục tiêu trở thành một phương tiện thanh toán phổ biến. Ngược lại, Bitcoin SV, dưới sự dẫn dắt của Craig Wright, người tự nhận mình là Satoshi Nakamoto, đã gây ra không ít tranh cãi. Dù vậy, Bitcoin SV vẫn duy trì giá trị vốn hóa thị trường ở mức 1,6 tỷ USD. Tuy nhiên, cả hai blockchain này đều đang đối mặt với thách thức lớn về việc thiếu ứng dụng thực tế và sự thiếu hụt cộng đồng phát triển mạnh mẽ, điều này hạn chế khả năng duy trì sự phát triển lâu dài.
Theo Forbes, Ethereum Classic (ETC) là một ví dụ điển hình của một blockchain gốc chưa được cải tiến. Ethereum Classic ra đời sau khi cộng đồng Ethereum quyết định thực hiện một “hard fork” vào năm 2016 nhằm khôi phục số tiền Ether bị đánh cắp trong một vụ hack lớn. Tuy nhiên, những người ủng hộ Ethereum Classic đã phản đối việc thay đổi lịch sử giao dịch và giữ nguyên sổ cái gốc. Hiện tại, Ethereum Classic có giá trị vốn hóa thị trường khoảng 5,4 tỷ USD nhưng lại thiếu hụt về nhu cầu và ứng dụng thực tế.
Dẫu vậy, Ethereum Classic vẫn “sống sót” bất chấp những thách thức lớn trong quá khứ. Vào tháng 8 năm 2020, khi giá token của nó dao động ở mức khoảng 6 USD, Ethereum Classic đã phải đối mặt với ba cuộc tấn công 51% trong vòng một tháng. Tình huống này xảy ra khi một cá nhân hoặc nhóm kiểm soát hơn 50% sức mạnh tính toán của mạng, qua đó có thể “quản lý” và thay đổi quá trình xác nhận giao dịch. Nếu các cuộc tấn công này kéo dài, chúng có thể gây tổn hại nghiêm trọng đến tính bất biến của blockchain – khả năng thay đổi sổ cái hoặc tạo ra token mới mà không có sự kiểm soát. Mặc dù Ethereum Classic đã trải qua ba cuộc tấn công trong cùng một tháng, nó vẫn duy trì sự tồn tại và hiện giao dịch ở mức khoảng 36,7 USD.
Forbes cho rằng dù những blockchain zombie có khối lượng giao dịch nhất định và hiện diện trên nhiều sàn giao dịch lớn, nhưng nhìn chung, chúng thiếu vắng các ứng dụng thực tế và sự phát triển mạnh mẽ của cộng đồng. Tezos, với cơ chế Proof of Stake, và Algorand, từng được kỳ vọng sẽ là “kẻ huỷ diệt Ethereum”, cũng đang đối mặt với những thách thức tương tự. Mặc dù sở hữu nền tảng công nghệ vững mạnh, cả hai dự án đều thiếu hụt cộng đồng người dùng và nhà phát triển, đồng thời không thể tạo ra đủ động lực giao dịch để duy trì sự phát triển bền vững trong dài hạn.
Cardano, một đối thủ đáng chú ý của Ethereum được sáng lập bởi Charles Hoskinson – đồng sáng lập Ethereum – cũng không thoát khỏi tình trạng tương tự. Dù sở hữu giá trị vốn hóa thị trường 44,3 tỷ USD và có một cộng đồng người dùng đông đảo, Cardano vẫn chưa hoàn tất các giai đoạn phát triển quan trọng. Trong năm qua, dự án chỉ thu được 3 triệu USD từ phí giao dịch, một con số khá khiêm tốn. Mặc dù vậy, Hoskinson, với tầm ảnh hưởng lớn và những tuyên bố gây tranh cãi, vẫn là yếu tố thu hút chính đối với cộng đồng và nhà đầu tư. Ông sở hữu một trang trại rộng 11.000 mẫu Anh tại Wyoming và đã tài trợ cho những cá nhân tự xưng là săn lùng người ngoài hành tinh. Gần đây, ông còn mở một trung tâm y tế chuyên về chống lão hóa và tái tạo tại Gillette. Tuy nhiên, những tuyên bố và hành động của ông không phải lúc nào cũng đáng tin cậy. Mặc dù Hoskinson khẳng định đã bỏ học chương trình tiến sĩ toán học tại Đại học Colorado, Boulder, trường này lại cho biết ông chỉ là sinh viên đại học và chưa hoàn thành chương trình học. Ông cũng nhiều lần nhắc đến khả năng hợp tác với DARPA, cơ quan nghiên cứu của Bộ Quốc phòng Mỹ, nhưng không có bằng chứng cụ thể nào chứng minh điều này. Dù vậy, Hoskinson vẫn là một nhân vật có sức ảnh hưởng lớn, duy trì sự quan tâm từ cộng đồng và thu hút hơn 980.000 người theo dõi trên X (Twitter), nhờ vào những tuyên bố và chiến lược quảng bá liên tục cho dự án Cardano của mình.
Trên thực tế, có hàng nghìn blockchain đang “mất phương hướng” trong không gian crypto. Theo CoinGecko, hiện nay có hơn 15.000 loại tiền điện tử được niêm yết trên các sàn giao dịch, phần lớn trong số đó có đặc điểm tương tự như các cổ phiếu penny, chỉ khác là chúng không đại diện cho quyền sở hữu tài sản nào cả. Nhờ vào sự tăng trưởng mạnh mẽ của Bitcoin, tổng giá trị thị trường crypto hiện tại đã đạt khoảng 3,43 nghìn tỷ USD.
Trong khi các nền tảng như Ethereum, Bitcoin và BNB Chain tiếp tục thu hút sự chú ý nhờ các ứng dụng DeFi, NFT và hợp đồng thông minh, các blockchain zombie chủ yếu tồn tại nhờ sự bảo chứng thanh khoản, thay vì tính ứng dụng thực tế. Mặc dù có sự tồn tại về mặt giá trị thị trường, nhưng các blockchain zombie này hầu như không có một tương lai rõ ràng, Forbes kết luận.
Disclaimer: Bài viết chỉ có mục đích thông tin, không phải lời khuyên đầu tư. Nhà đầu tư nên tìm hiểu kỹ trước khi ra quyết định. Chúng tôi không chịu trách nhiệm về các quyết định đầu tư của bạn.
Itadori
Theo Tạp Chí Bitcoin
