DeFi (Tài chính phi tập trung) là một hình thức tài chính dựa trên blockchain, không phụ thuộc vào các bên trung gian tài chính trung ương như người môi giới, sàn giao dịch hoặc ngân hàng để cung cấp các công cụ tài chính truyền thống, mà thay vào đó sử dụng các hợp đồng thông minh trên blockchain, loại phổ biến nhất là Ethereum.
Nền tảng DeFi cho phép mọi người cho vay hoặc đi vay từ những người khác, đầu cơ dựa theo sự biến động giá trên một loạt các tài sản sử dụng phái sinh, thương mại tiền mã hóa, bảo đảm chống lại rủi ro, và kiếm được lãi trong những tài khoản giống như sổ tiết kiệm. DeFi sử dụng kiến trúc phân lớp và các blocks xây dựng có khả năng kết hợp cao.
Dù các sàn giao dịch phái sinh perpetual phi tập trung (perp DEX) ghi nhận mức khối lượng kỷ lục 1,2 nghìn tỷ USD trong tháng 10, dữ liệu cho thấy hoạt động tháng 11 có phần “hạ nhiệt” nhẹ. Mức giảm chỉ khoảng 70 tỷ USD, nhưng tổng khối lượng tháng 11 vẫn cao hơn 71,7% so với tháng 9, cho thấy động lực tăng trưởng chưa hề suy yếu.
Perp DEX là nền tảng cho phép giao dịch hợp đồng tương lai vĩnh viễn trực tiếp từ ví người dùng thông qua smart contract, không có ngày đáo hạn và thường đi kèm đòn bẩy. Mọi quy trình — từ ký quỹ, funding đến thanh lý — đều diễn ra on-chain, minh bạch và hoàn toàn phi lưu ký.
Tháng trước, theo Defillama, các giao thức perp ghi nhận 1,2 nghìn tỷ USD khối lượng, mức cao nhất từ trước đến nay. Sang tháng 11, con số này giảm nhẹ 5,83% xuống 1,13 nghìn tỷ USD.
Trong đó:
Phần còn lại phân bổ cho các giao thức như Vertex Edge, Synthetix, ApeX, Dydx, Satori Finance, Orderly Network, Pacifica, Synfutures, Drift, EdgX, Aevo, Jupiter, Reya và GMX — trong đó EdgX và ApeX ghi nhận mức tăng trưởng đáng chú ý.
Khối lượng giao dịch tháng 11 của Perp DEX | Nguồn: DefilLama
Tháng 11 hạ nhiệt nhẹ nhưng perp DEX vẫn xử lý 1,13 nghìn tỷ USD giao dịch phái sinh on-chain
Về dài hạn, nhiều nhà quan sát tin rằng perp DEX sẽ vượt các sàn tập trung (CEX) nhờ tính minh bạch on-chain, quyền tự lưu ký tài sản và khả năng niêm yết permissionless — những yếu tố tạo dựng niềm tin và thúc đẩy đổi mới trong giao dịch phái sinh.
Dù CEX vẫn dẫn đầu về thanh khoản và khả năng tiếp cận tổ chức, perp DEX đang tăng trưởng nhanh nhờ sự công bằng, minh bạch và khả năng mở rộng ngày càng cải thiện. Tổng kết tháng 11, dù có chút điều chỉnh, các perp DEX vẫn duy trì nhịp độ mạnh mẽ — và chắc chắn chưa rời khỏi “sân khấu chính” của thị trường phái sinh crypto.
Kể từ đầu tháng 10, lĩnh vực tài chính phi tập trung (DeFi) đã chứng kiến tổng giá trị bị khóa (TVL) giảm 55 tỷ USD, từ 178 tỷ USD xuống còn 123 tỷ USD. Con số này có thể gây lo ngại cho các nhà đầu tư tìm kiếm lợi suất và trader ở cái nhìn đầu tiên. Tuy nhiên, thực chất mức giảm mạnh này ít đáng lo ngại hơn vẻ ngoài.
Sự sụt giảm 31% trong TVL có thể gợi ý rằng thị trường đang hạ nhiệt hoặc người tham gia giảm dần. Nhưng thực tế, mức giảm này còn nhỏ hơn so với mức sụt giảm chung của thị trường trong cùng giai đoạn.
Ethereum (ETH), tài sản chủ đạo trong DeFi, đã giảm 38%, trong khi các token quản trị lớn như AAVE và LDO giảm lần lượt 40% và 50%.
Điều này cho thấy sự sụt giảm TVL của DeFi chủ yếu do giá tài sản giảm, chứ không phải do dòng vốn rút ra ồ ạt. Khi giá token giảm, giá trị tính theo USD của các tài sản bị khóa cũng giảm, ngay cả khi người dùng không rút tiền – một chi tiết thường bị bỏ qua khi phân tích TVL.
Nhìn vào biểu đồ DeFi nhiều năm, xu hướng tăng vẫn rõ ràng. Kể từ cuối 2023, DeFi duy trì một chuỗi các mức cao hơn và mức thấp hơn. Các đỉnh ở 107 tỷ USD, 142 tỷ USD và 178 tỷ USD đi kèm các đáy ở 80 tỷ USD, 89 tỷ USD và hiện tại là 123 tỷ USD, vẫn cao hơn đáng kể so với các đáy của chu kỳ trước. Cấu trúc này phản ánh một thị trường đang hạ nhiệt, chứ không phải sụp đổ.
Hoạt động trong hệ sinh thái cũng cho thấy sự ổn định. Theo dữ liệu của DefiLlama, dù dòng tiền vào kho tài sản kỹ thuật số (DAT) đã chậm lại so với mức cao tháng 10, khối lượng giao dịch trên các sàn phi tập trung (DEX) vẫn tăng mạnh trong năm 2025. Từ 1 đến 26/11, các DEX đã xử lý 360 tỷ USD giao dịch, vượt qua tổng khối lượng cả tháng 6 là 332 tỷ USD.
TVL DeFi | Nguồn: DefilLama
Các giao thức cho vay lớn cũng vẫn vững mạnh. TVL của Aave hiện ở mức 32 tỷ USD, gần gấp đôi so với cùng kỳ năm ngoái, bất chấp sự điều chỉnh trên thị trường gần đây.
Con số 55 tỷ USD dễ khiến người ta hình dung DeFi đang gặp khó khăn, nhưng thực tế tăng trưởng của ngành trong chu kỳ này rất ổn định và có nhịp độ hợp lý – khác hẳn so với chu kỳ 2021, khi TVL tăng từ 13 tỷ USD lên 210 tỷ USD rồi sụp xuống dưới 60 tỷ USD chỉ sau vài tháng.
Sự tăng trưởng chậm rãi này cho thấy DeFi đang dần trưởng thành và có khả năng chống chịu tốt với các cú sốc thị trường, khác với các chu kỳ trước đây.
DWF Labs, nhà tạo lập thị trường crypto, vừa ra mắt quỹ đầu tư DeFi trị giá 75 triệu USD, tập trung vào các dự án xây dựng trên Ethereum, BNB Chain, Solana và Base.
Đây là bước mở rộng các hoạt động “ươm tạo và phát triển mạo hiểm” hiện có của DWF — vốn từng gây tranh cãi, theo Andrei Grachev, đồng sáng lập kiêm đối tác quản lý. Quỹ nhắm tới các nhà sáng lập đang giải quyết “các vấn đề cơ cấu thực sự về thanh khoản, thanh toán, tín dụng và quản lý rủi ro trên chuỗi (on-chain), thay vì những phiên bản cải tiến nhỏ của các giao thức hiện tại.”
Các công cụ được quan tâm gồm sàn giao dịch phái sinh “dark pool”, thị trường tiền tệ on-chain, sản phẩm thu nhập cố định hoặc sinh lời, được đánh giá “có tiềm năng tăng trưởng mạnh khi thanh khoản tiếp tục di chuyển lên chuỗi.” Quỹ này là quỹ nội bộ và hiện chưa mở cho nhà đầu tư bên ngoài.
Grachev nhấn mạnh: “DeFi đang bước vào giai đoạn tổ chức. Chúng tôi nhận thấy nhu cầu thực sự đối với hạ tầng có thể xử lý khối lượng lớn, bảo vệ dòng lệnh và tạo ra lợi suất bền vững. Quỹ này nhằm hỗ trợ các nhà sáng lập đang xây dựng các hệ thống sẽ định hình thập kỷ tiếp theo của thị trường tài chính mở.”
Hoạt động mạnh mẽ nhưng ít minh bạch
Grachev, cựu CEO của sàn giao dịch Huobi Nga, thành lập chính thức DWF Labs vào năm 2022, là sự mở rộng của công ty giao dịch tần suất cao Thụy Sĩ Digital Wave Finance. Công ty nhanh chóng nổi bật nhờ triển khai hàng trăm triệu USD vào hệ sinh thái crypto, đặc biệt tại châu Á và Trung Đông, đồng thời hỗ trợ các giao dịch OTC lớn.
Theo Binance Research, từ Q3/2022 đến Q3/2023, DWF Labs dẫn đầu 39 thương vụ với tổng giá trị 324 triệu USD, với danh mục hơn 1.000 dự án blockchain hiện nay. Tuy nhiên, cơ cấu ít minh bạch và tiềm năng xung đột lợi ích giữa bộ phận tạo lập thị trường và quỹ mạo hiểm khiến DWF từng bị giám sát. Công ty hoạt động chủ yếu qua các thực thể tại Quần đảo Virgin thuộc Anh và Singapore, không phải là “tổ chức tài chính được cấp phép ở hầu hết các khu vực pháp lý.”
Grachev cho biết đội đầu tư là “một nhóm tinh gọn, toàn cầu, gồm chuyên gia về giao dịch, kỹ thuật, nghiên cứu và đầu tư.” Ông từ chối tiết lộ hiệu suất các quỹ đầu tư trước đó do các điều khoản bảo mật. Ông nhấn mạnh: “Chúng tôi cam kết thị trường công bằng, hoạt động hiệu quả. Nhiều hiểu lầm về tạo lập thị trường chỉ là do nhận thức sai – trọng tâm của chúng tôi là hỗ trợ các thị trường lành mạnh, trật tự.”
Lý do triển khai quỹ lúc này
Quỹ mới ra mắt giữa thời điểm đầu tư liên quan tới crypto suy giảm so với giai đoạn bùng nổ VC thời kỳ bull market do đại dịch. Theo dữ liệu của The Block Research, số vòng gọi vốn crypto giảm đáng kể trong nửa đầu 2025, chỉ đạt 856 thương vụ đến tháng 8, so với 1.933 cùng kỳ năm trước.
Grachev cho biết: “Thị trường hiện tại là thời điểm lý tưởng để hỗ trợ các nhà sáng lập xuất sắc và thúc đẩy làn sóng tiếp theo. Môi trường khó khăn nhưng đó là lúc các builder mạnh nhất nổi lên, và chúng tôi muốn đồng hành cùng họ ngay bây giờ.”
Quỹ linh hoạt với mức độ trưởng thành của dự án nhưng ưu tiên các nhà sáng lập đã có sản phẩm khả thi tối thiểu (MVP). Ethereum, Solana và BNB Chain được xem là ưu tiên, nhưng có thể mở rộng sang hệ sinh thái khác. Grachev nhấn mạnh việc hỗ trợ các công cụ giúp nhà đầu tư tổ chức giải quyết vấn đề thiếu thanh khoản và quyền riêng tư trong DeFi, đặc biệt là dark pool – nơi khớp lệnh ẩn danh, giúp duy trì “thị trường trật tự.”
Hỗ trợ đa lớp cho dự án
DWF cung cấp dịch vụ không chỉ dừng ở tạo lập thị trường hay đầu tư, mà còn hỗ trợ niêm yết, marketing, tư vấn pháp lý và khởi tạo thanh khoản. Công ty tham gia tạo lập thị trường spot và phái sinh trên 60 sàn tập trung và phi tập trung, cả với token trong và ngoài danh mục đầu tư.
Mục tiêu của DWF là mang đến lợi thế cạnh tranh cho các nhà sáng lập “trong thị trường mà phân phối và thanh khoản quan trọng không kém sản phẩm.” Công ty cho rằng chu kỳ tăng trưởng DeFi sắp tới sẽ dựa trên tiện ích thực, thay vì đầu cơ quá mức. Khi thanh khoản tổ chức bước vào phái sinh on-chain, thị trường tín dụng chuẩn hóa và sản phẩm yield minh bạch hơn, cơ sở hạ tầng nền tảng vẫn còn thiếu.
Trong tháng 4, DWF thiết lập quan hệ chiến lược với World Liberty Financial, dự án crypto của gia đình Trump, đầu tư 25 triệu USD vào token quản trị WLFI và hỗ trợ thanh khoản stablecoin USD1. Cùng tháng, DWF mở văn phòng tại khu SoHo, New York.
Theo Sergey Nazarov, đồng sáng lập Chainlink, tài chính phi tập trung (DeFi) chỉ còn cách việc được chấp nhận rộng rãi vài năm nữa. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều rào cản về quy định và thể chế cần được giải quyết trước khi DeFi có thể mở rộng quy mô toàn cầu.
“Tôi nghĩ chúng ta mới chỉ đi được khoảng 30% chặng đường,” Nazarov chia sẻ trong một cuộc phỏng vấn với Michael van de Poppe, nhà sáng lập MN Capital, được đăng tải trên YouTube vào thứ Ba.
Sergey Nazarov chia sẽ trong podcast mới nhất của Michael van de Poppe
DeFi, các dịch vụ tài chính ngang hàng xây dựng trên nền tảng blockchain, có thể đạt mức 50% sự chấp nhận toàn cầu khi các quy định và luật pháp rõ ràng hơn, giải thích được lý do vì sao DeFi đáng tin cậy, theo Nazarov.
Các lãnh đạo trong ngành cũng chia sẻ quan điểm tương tự. Michael Egorov, nhà sáng lập Curve Finance, cho rằng những rào cản lớn nhất đối với việc áp dụng DeFi đến từ sự không chắc chắn về pháp lý và quy định, cũng như yêu cầu tuân thủ KYC (xác minh khách hàng) và AML (chống rửa tiền).
Ông cũng nhấn mạnh các vấn đề về thanh khoản, tính minh bạch của giao dịch và rủi ro bảo mật kỹ thuật.
Chính phủ Mỹ phê duyệt DeFi có thể tạo hiệu ứng domino
Nazarov nhận định rằng sự rõ ràng sẽ bắt đầu từ Mỹ và lan tỏa nhanh chóng. “Nhiều chính phủ theo sát Mỹ vì họ muốn hệ thống tài chính của mình tương thích với Mỹ,” ông nói.
Trong khi đó, Michael Selig, cố vấn chính cho lực lượng đặc nhiệm crypto tại Ủy ban Chứng khoán Mỹ (SEC), gần đây cho rằng: “Khi chúng ta nhắc đến DeFi, đây vẫn còn là một thuật ngữ thời thượng,” và trọng tâm nên là các ứng dụng on-chain, các tính năng của chúng và liệu có bên trung gian nào tham gia hay không.
Nazarov dự đoán rằng DeFi sẽ đạt mức phổ biến toàn cầu 70% khi có một lộ trình rõ ràng và hiệu quả để các tổ chức đầu tư vốn và tiền của khách hàng vào DeFi.
Ông cũng cho rằng việc áp dụng DeFi hoàn toàn trên toàn cầu chỉ xảy ra khi DeFi đủ lớn để cơ sở vốn của nó có thể được so sánh đáng kể với quỹ trong hệ thống tài chính truyền thống.
Dự đoán 100% áp dụng DeFi vào năm 2030
“Tôi nghĩ chúng ta sẽ đạt 100% khi xuất hiện các biểu đồ hình tròn cho thấy tỷ lệ tiền của khách hàng hoặc vốn tổ chức đang nằm trong hệ thống DeFi so với TradFi,” Nazarov nói.
“Đến năm 2030, tôi tin sẽ có những biểu đồ như vậy,” ông nhấn mạnh rằng các biểu đồ này sẽ tương tự như biểu đồ so sánh thị trường trái phiếu kho bạc với stablecoin. Mặc dù hiện tại tỷ lệ vẫn chưa lớn, nhưng điều này tạo đà tăng trưởng.
“Khi tỷ lệ này càng lớn, mọi người sẽ bắt đầu nhận ra, ôi, giờ đây một phần đáng kể vốn tổ chức đang nằm trong hình thức dựa trên blockchain,” ông nói thêm.
“Lúc đó, chúng ta sẽ chuyển từ những người đi đầu sang đại chúng,” ông kết luận.
Các giao thức cho vay DeFi gần đây cũng ghi nhận đà tăng đáng kể, nhờ sự chấp nhận ngày càng tăng của các stablecoin và tài sản token hóa bởi các tổ chức.
Theo nghiên cứu gần đây của Binance Research, giá trị khóa tổng cộng (TVL) của các giao thức cho vay DeFi đã tăng hơn 72% kể từ đầu năm 2025, từ 53 tỷ USD lên hơn 127 tỷ USD.
Vitalik Buterin cho biết ông cảm thấy lạc quan trước những tiến bộ gần đây của lĩnh vực tài chính phi tập trung (DeFi) trên Ethereum, đặc biệt là ở các khía cạnh như bảo mật, độ trưởng thành và tính linh hoạt ngày càng được cải thiện.
“Tôi nghĩ rằng chúng ta sẽ sớm chứng kiến ngày càng nhiều cá nhân, tổ chức và người dùng trên toàn thế giới thực sự sử dụng DeFi như tài khoản ngân hàng chính của họ,” nhà sáng lập Ethereum chia sẻ trong đoạn phát biểu ghi hình trước tại sự kiện của Dromos Labs hôm thứ Tư. “DeFi như một hình thức tiết kiệm giờ đây đã thực sự khả thi.”
Nhắc lại quan điểm trong bài viết gần đây về “DeFi rủi ro thấp”, Buterin cho rằng khi ngành đã trưởng thành hơn, xu hướng đầu cơ mạo hiểm đang dần nhường chỗ cho các mô hình bền vững. Ông tin DeFi có thể trở thành công cụ giúp người dùng trên toàn cầu thoát khỏi hệ thống tiền pháp định — nơi “tiền của bạn có thể bị tước đoạt” do biến động chính trị hoặc rủi ro hệ thống.
Dù lạc quan, Buterin vẫn thừa nhận lịch sử đầy thách thức của DeFi, với nhiều vụ thất bại giao thức và rủi ro hợp đồng thông minh, gần nhất là vụ tấn công nhiều triệu USD vào Balancer — một giao thức lâu năm và từng được kiểm định kỹ lưỡng.
“Chất lượng bảo mật hiện tại khác biệt hoàn toàn so với giai đoạn 2019–2020,” ông nói. Dù tổng giá trị bị thất thoát do các vụ khai thác trong năm 2025 “vượt xa” năm ngoái, Buterin dẫn dữ liệu từ Elliptic cho rằng con số này chủ yếu bị đẩy lên bởi vụ hack lịch sử nhắm vào Bybit hồi tháng 2.
Một yếu tố bảo mật mà Buterin đặc biệt nhấn mạnh là “bài kiểm tra walkaway” — đảm bảo người dùng luôn có thể tự mình rút và kiểm soát tài sản của họ.
“Điều quan trọng là Ethereum và DeFi phải duy trì, phát triển và củng cố những giá trị cốt lõi đã tạo nên Ethereum từ đầu,” ông nói. “Bao gồm tính minh bạch mã nguồn mở, tuân thủ các chuẩn mở, hướng đến khả năng tương tác thay vì tạo ‘hệ sinh thái khép kín’, và khả năng chống kiểm duyệt.”
Buterin cũng khuyến khích các nhà phát triển “tích cực thử nghiệm” với việc xây dựng ứng dụng hướng đến cả mạng chính Ethereum (Layer 1) và hệ sinh thái Layer 2, coi L1 là trung tâm thanh khoản và L2 là lớp mở rộng quy mô. Ông cho biết việc mở rộng đang diễn ra đồng thời trên cả hai lớp khi giới hạn gas được nâng lên, cùng với sự ra mắt của các sản phẩm như Lighter — đã đạt hơn 10.000 giao dịch mỗi giây.
“Với kỹ thuật đúng đắn, mức độ mở rộng này hoàn toàn nằm trong tầm tay của bất kỳ ai,” Buterin khẳng định. “Có rất nhiều điều giá trị đáng để xây dựng — những điều mang lại tự do tài chính thực sự.”
Khi các quản trị viên của Uniswap trình bày đề xuất “UNIfication” vào ngày 10/11, văn bản này trông giống một kế hoạch tái cơ cấu doanh nghiệp hơn là một bản cập nhật giao thức.
Kế hoạch này sẽ kích hoạt các khoản phí giao thức vốn đang “ngủ đông”, chuyển chúng qua một cơ chế kho bạc on-chain mới, và sử dụng lợi nhuận thu được để mua lại và đốt UNI. Mô hình này tương tự như chương trình mua lại cổ phiếu trong tài chính truyền thống.
Một ngày sau, Lido giới thiệu cơ chế tương tự. DAO của họ đề xuất một hệ thống mua lại tự động, trong đó doanh thu staking dư thừa được dùng để mua lại token quản trị LDO khi giá ETH vượt 3.000 USD và doanh thu hàng năm vượt 40 triệu USD.
Cách tiếp cận này mang tính chống chu kỳ, mạnh mẽ hơn trong thị trường tăng giá và thận trọng khi điều kiện thị trường thắt chặt.
Những sáng kiến này đánh dấu một bước chuyển quan trọng trong DeFi.
Sau nhiều năm bị chi phối bởi token meme và các chiến dịch thanh khoản dựa trên phần thưởng, các giao thức DeFi lớn đang tái định vị xung quanh những yếu tố cơ bản quan trọng của thị trường: doanh thu, thu phí và hiệu quả sử dụng vốn.
Tuy nhiên, sự thay đổi này buộc ngành phải đối diện với những câu hỏi khó về quyền kiểm soát, tính bền vững và liệu phi tập trung có đang nhường chỗ cho logic doanh nghiệp.
Logic tài chính mới của DeFi
Phần lớn tăng trưởng DeFi trong năm 2024 dựa vào động lực văn hóa, các chương trình phần thưởng và khai thác thanh khoản. Việc kích hoạt lại phí và áp dụng cơ chế mua lại token cho thấy nỗ lực gắn giá trị token trực tiếp hơn với hiệu quả kinh doanh.
Trong trường hợp Uniswap, kế hoạch mua lại tối đa 100 triệu UNI tái định nghĩa token từ một tài sản thuần quản trị sang gần giống như một quyền yêu cầu trên cơ cấu kinh tế của giao thức, mặc dù vẫn thiếu các quyền lợi pháp lý hay dòng tiền tương tự cổ phiếu.
Quy mô các chương trình này là đáng kể. Theo ước tính của nhà nghiên cứu BREAD thuộc MegaETH Labs, Uniswap có thể tạo ra khoảng 38 triệu USD khả năng mua lại mỗi tháng dựa trên giả định phí hiện tại. Con số này vượt tốc độ mua lại của Pump.fun và chỉ thua ước tính 95 triệu USD của Hyperliquid.
Trong khi đó, cơ chế của Lido có thể hỗ trợ khoảng 10 triệu USD mua lại hàng năm, với LDO được mua kết hợp cùng wstETH và đưa vào các pool thanh khoản để tăng độ sâu giao dịch.
Hyperliquid so với Uniswap so với đợt mua lại token của Pump.fun (Nguồn: Bread)
Các sáng kiến tương tự cũng đang tăng tốc ở nơi khác: Jupiter dành 50% doanh thu hoạt động cho mua lại JUP, dYdX phân bổ 25% phí mạng cho mua lại và khuyến khích validator, Aave dự kiến cam kết tối đa 50 triệu USD mỗi năm cho mua lại từ kho bạc.
Dữ liệu từ Keyrock cho thấy các khoản chi trả liên quan doanh thu cho tokenholder đã tăng hơn 5 lần kể từ 2024. Chỉ trong tháng 7, các giao thức đã chi hoặc phân phối khoảng 800 triệu USD cho mua lại và phần thưởng.
Kết quả là, khoảng 64% doanh thu của các giao thức lớn hiện chảy trở lại cho tokenholder, đảo ngược hoàn toàn so với các chu kỳ trước ưu tiên tái đầu tư hơn phân phối. Xu hướng này phản ánh niềm tin ngày càng tăng rằng tính khan hiếm và doanh thu lặp lại đang trở thành trung tâm trong giá trị DeFi.
Doanh thu của người nắm giữ giao thức DeFi (Nguồn: Keyrock)
Tổ chức hóa kinh tế token
Làn sóng mua lại token phản ánh sự hội tụ ngày càng mạnh giữa DeFi và tài chính truyền thống.
Các giao thức DeFi đang áp dụng các chỉ số quen thuộc như hệ số giá trên doanh thu, ngưỡng lợi suất, tỷ lệ phân phối ròng, để truyền đạt giá trị với nhà đầu tư theo cách tương tự các công ty tăng trưởng.
Sự hội tụ này tạo ra ngôn ngữ phân tích chung cho các quỹ, nhưng đồng thời đặt ra kỳ vọng về kỷ luật và minh bạch mà DeFi chưa từng được thiết kế để đáp ứng.
Đáng chú ý, phân tích của Keyrock cho thấy nhiều chương trình phụ thuộc chủ yếu vào kho bạc hiện có hơn là dòng tiền bền vững và định kỳ. Cách tiếp cận này có thể hỗ trợ giá trong ngắn hạn nhưng đặt ra câu hỏi về tính bền vững dài hạn, đặc biệt khi doanh thu phí mang tính chu kỳ và thường đi kèm với giá token tăng.
Sự phát triển của việc mua lại token DeFi (Nguồn: Keyrock)
Các chuyên gia như Marc Ajoon (Blockworks) cũng cảnh báo rằng mua lại tùy ý thường có tác động hạn chế lên thị trường và có thể khiến giao thức chịu lỗ chưa thực hiện khi giá token giảm.
Theo ông, hệ thống dữ liệu tự động sẽ hiệu quả hơn: triển khai vốn khi định giá thấp, tái đầu tư khi chỉ số tăng trưởng giảm, và đảm bảo mua lại phản ánh hiệu quả vận hành thực sự thay vì áp lực đầu cơ.
Jeff Dorman, CIO của Arca, nhấn mạnh: việc mua lại giảm số lượng token lưu hành nhưng token tồn tại trong mạng lưới, nơi cung không thể được bù đắp bằng tái cấu trúc hay M&A truyền thống. Đốt token có thể thúc đẩy phân phối hoàn toàn, nhưng giữ token lại vẫn tạo quyền lựa chọn cho phát hành trong tương lai nếu cần thiết.
Rủi ro mới
Mặc dù logic tài chính của mua lại token rõ ràng, tác động quản trị lại không đơn giản.
Đề xuất UNIfication của Uniswap sẽ chuyển quyền kiểm soát vận hành từ cộng đồng sang Uniswap Labs – một thực thể tư nhân. Sự tập trung này khiến các nhà phân tích cảnh báo rủi ro tái tạo các cấu trúc phân cấp mà governance phi tập trung vốn muốn tránh.
Nhà nghiên cứu DeFi Ignas nhận định: “Tầm nhìn OG về phi tập trung đang gặp khó khăn.” Ông chỉ ra rằng quyền lực tập trung, ngay cả khi hợp lý về kinh tế, làm giảm minh bạch và sự tham gia của người dùng.
Tuy nhiên, những người ủng hộ cho rằng sự tập trung này có thể mang tính chức năng hơn là ý thức hệ. Eddy Lazzarin, CTO tại A16z, mô tả UNIfication như một mô hình “khép kín”, nơi doanh thu từ hạ tầng phi tập trung chảy trực tiếp về tokenholder. DAO vẫn giữ quyền phát hành token mới cho phát triển tương lai, cân bằng giữa linh hoạt và kỷ luật tài chính.
Khi các giao thức quản lý kho bạc hàng trăm triệu USD, quyết định chiến lược của họ ảnh hưởng toàn bộ hệ sinh thái thanh khoản. Vì vậy, khi kinh tế DeFi trưởng thành, tranh luận về governance đang dịch chuyển từ triết lý sang tác động lên bảng cân đối tài chính.
Thử thách trưởng thành của DeFi
Làn sóng mua lại token cho thấy DeFi đang tiến tới một ngành có cấu trúc hơn, dựa trên chỉ số và dữ liệu. Minh bạch dòng tiền, trách nhiệm hiệu quả và sự gắn kết với nhà đầu tư đang thay thế thử nghiệm tự do vốn từng là đặc trưng của lĩnh vực này.
Tuy nhiên, sự trưởng thành đi kèm rủi ro mới: governance có thể nghiêng về kiểm soát tập trung, cơ quan quản lý có thể coi mua lại là cổ tức, và các nhóm phát triển có thể chuyển trọng tâm từ đổi mới sang kỹ thuật tài chính.
Tính bền vững của chuyển đổi này phụ thuộc vào việc triển khai. Mô hình tự động hóa on-chain có thể đảm bảo minh bạch và bảo toàn phi tập trung. Các chương trình mua lại tùy ý, dù nhanh chóng, dễ làm suy giảm uy tín và minh bạch pháp lý.
Các hệ thống hybrid, liên kết mua lại với chỉ số mạng đo lường được, có thể là giải pháp trung gian, mặc dù chưa nhiều trường hợp chứng minh được độ bền.
Điều rõ ràng là DeFi không còn chỉ mô phỏng tài chính truyền thống. Ngành đang áp dụng kỷ luật doanh nghiệp như quản lý kho bạc, phân bổ vốn và thận trọng tài chính mà vẫn giữ nền tảng mã nguồn mở.
Mua lại token là biểu hiện rõ ràng nhất của sự hội tụ này, khi nó kết hợp hành vi thị trường với logic kinh tế, biến các giao thức thành tổ chức tự tài trợ, dựa vào doanh thu, chịu trách nhiệm với cộng đồng và đo lường bằng hiệu quả thực thi, thay vì lý tưởng hay ý thức hệ.
Theo báo cáo mới nhất từ DappRadar, mảng game blockchain và tài chính phi tập trung (DeFi) tiếp tục là hai lĩnh vực năng động nhất trong hệ sinh thái Web3 tháng 10, dù tổng số ví hoạt động hằng ngày giảm 3%, xuống còn 16 triệu ví.
Trong đó, game Web3 chiếm 27,9% tổng hoạt động của các ứng dụng phi tập trung (DApp) — tỷ lệ cao nhất từ đầu năm đến nay. DeFi vẫn duy trì mức tương tác ổn định ở 18,4%, bất chấp biến động thị trường và sức ép pháp lý gia tăng.
Báo cáo ngành tháng 10 năm 2025. Nguồn: DappRadar
Tuy nhiên, tổng giá trị bị khóa (TVL) trong DeFi giảm 6,3% trong tháng 10 xuống còn 221 tỷ USD, và tiếp tục giảm thêm 12% trong đầu tháng 11, còn 193 tỷ USD, do tác động từ xu hướng giảm chung của thị trường và sự bất định về chính sách.
Trong khi đó, giao dịch NFT lại khởi sắc với mức tăng 30% trong tháng 10, đạt 546 triệu USD và hơn 10,1 triệu giao dịch — con số cao nhất trong năm 2025.
DeFi chịu áp lực nhưng vẫn phản ứng mạnh mẽ
Đợt giảm sút của DeFi trong tháng 10 chịu ảnh hưởng lớn từ cú sụp thị trường ngày 11/10, khi khoảng 20 tỷ USD vị thế có đòn bẩy bị thanh lý trên các nền tảng cho vay và sàn giao dịch lớn.
Áp lực tiếp tục gia tăng khi giao thức DeFi Stream Finance thiệt hại 93 triệu USD hôm thứ Tư, làm dấy lên lo ngại về rủi ro tín dụng stablecoin. Các nhà phân tích sau đó phát hiện thêm khoảng 284 triệu USD lỗ tiềm ẩn liên quan trong toàn hệ sinh thái.
Môi trường pháp lý cũng là rào cản lớn với DeFi khi một nhóm thượng nghị sĩ Mỹ đề xuất mở rộng quy định KYC sang ví phi lưu ký — động thái bị nhiều chuyên gia cảnh báo có thể khiến dòng hoạt động DeFi chuyển ra nước ngoài.
Trước áp lực đó, hôm thứ Năm, các bên liên quan lớn trong hệ sinh thái Ethereum đã ra mắt Liên minh Vận động Chính sách Giao thức Ethereum (EPAA) — quy tụ các nền tảng DeFi hàng đầu như Aave, Uniswap, Lido, Curve và The Graph — nhằm phối hợp vận động chính sách và đảm bảo hạ tầng phi tập trung được đại diện trong quá trình hoạch định quy định về crypto.
Cũng trong ngày, mạng oracle mô-đun RedStone giới thiệu Credora, nền tảng xếp hạng rủi ro chuyên biệt cho DeFi, hướng đến nâng cao tính minh bạch và khả năng đánh giá tín dụng trong các giao thức cho vay.
Các sàn giao dịch phi tập trung hợp đồng vĩnh viễn (perp DEX) đã ghi nhận khối lượng giao dịch kỷ lục 1,049 nghìn tỷ USD trong tháng 10, đánh dấu lần đầu tiên thị trường phái sinh on-chain vượt ngưỡng 1 nghìn tỷ USD – thiết lập một cột mốc mới cho hạ tầng giao dịch phi tập trung.
Theo dữ liệu từ DefiLlama, khối lượng giao dịch 30 ngày tính đến ngày 24/10 đạt khoảng 1,241 nghìn tỷ USD. Tuy nhiên, hợp đồng mở on-chain chỉ còn 15,83 tỷ USD, giảm 12% so với tháng trước, chủ yếu do đợt thanh lý quy mô lớn ngày 10/10.
Đợt thanh lý lịch sử kích hoạt bùng nổ giao dịch
Trong ngày 11/10, thị trường chứng kiến đợt bán tháo dữ dội sau thông báo của Tổng thống Donald Trump về mức thuế 100% đối với hàng nhập khẩu Trung Quốc. Sự kiện này đã kích hoạt “đợt thanh lý lớn nhất trong lịch sử crypto” – theo CoinGlass – với tổng giá trị ước tính bị xóa sổ từ 19 đến 30 tỷ USD trên cả sàn tập trung lẫn phi tập trung.
DefiLlama ghi nhận khối lượng giao dịch kỷ lục trong ngày 11/10, đạt khoảng 78 tỷ USD trên các perp DEX – cao gấp nhiều lần so với mức trung bình đầu tháng. Đợt biến động mạnh này khiến lãi suất funding tăng cao, duy trì hoạt động sôi động trên thị trường phái sinh trong nhiều ngày sau đó, góp phần đẩy khối lượng giao dịch perp DEX lên mức đỉnh mới.
Cơ chế thưởng duy trì dòng giao dịch
Các chương trình tích điểm, săn airdrop và thi giao dịch đã giữ chân người dùng ngay cả sau đợt washout. Theo CoinGecko, xu hướng “farm airdrop” từ các sàn perp DEX chưa phát hành token bùng nổ mạnh vào cuối năm 2025, nhờ kỳ vọng nhận được phân bổ token hậu hĩnh.
Nhờ đó, Lighter đạt 193,1 tỷ USD khối lượng giao dịch tháng, còn Aster đạt 187,9 tỷ USD – đều hưởng lợi từ “meta perp DEX”. Dù đã có token, Aster vẫn đang triển khai chương trình thưởng tích cực. Bên cạnh đó, các sáng kiến như DRIP của Arbitrum hay cuộc thi giao dịch mainnet của Synthetix vào cuối tháng 10 tiếp tục kích thích hoạt động on-chain, đặc biệt trong nhóm người dùng săn điểm trên các nền tảng mới.
Cấu trúc các chương trình thưởng – gồm cơ chế mở khóa theo cột mốc, chia sẻ phí và sử dụng tài sản có lợi suất làm tài sản thế chấp – đang định hình lại chiến lược của cả nhà tạo lập thị trường lẫn nhà đầu tư cá nhân.
Thị phần và các nền tảng dẫn đầu
Hyperliquid dẫn đầu thị trường với 316,4 tỷ USD khối lượng giao dịch trong 30 ngày, nắm giữ hơn 7,5 tỷ USD hợp đồng mở trên blockchain layer-1 riêng, chiếm 25,5% thị phần perp DEX. Theo sau là Lighter (20,6%) và Aster (14,4%).
Các nền tảng trên Solana cũng góp phần đáng kể vào đà tăng tháng 10. Theo Messari, các sàn perp native của Solana như Drift đạt trung bình khoảng 1,8 tỷ USD khối lượng giao dịch mỗi ngày.
Hyperliquid chiếm 25,5% thị phần DEX vĩnh viễn trong 30 ngày qua, tiếp theo là Lighter với 20,6% và Aster với 14,4%.
Quy mô giao dịch on-chain hiện đã tiệm cận các sàn tập trung, mang lại thanh khoản sâu hơn, phân phối phí cho người nắm giữ token, và gắn kết trực tiếp các nhà tạo lập thị trường với blockchain công khai.
Tuy nhiên, điều này cũng kéo theo rủi ro hệ thống: bất kỳ trục trặc nào ở oracle, bộ máy quản trị rủi ro hay độ ổn định của chuỗi đều có thể ảnh hưởng đến hàng chục tỷ USD giá trị. Đợt biến động ngày 10/10 được xem như “bài kiểm tra chịu tải thực tế”, khi nhiều sàn tập trung như Kraken, Coinbase, Binance gặp sự cố, trong khi phần lớn perp DEX – trừ dYdX tạm ngừng ngắn – vẫn vận hành ổn định, xử lý thanh lý tự động mà không gián đoạn.
Thách thức và triển vọng
Khi các perp DEX chiếm thêm thị phần, cơ quan quản lý có thể siết chặt giám sát về tỷ lệ đòn bẩy và bảo vệ người dùng. Một số sàn như Aster đang cung cấp đòn bẩy lên đến 1.001 lần và không yêu cầu KYC – điều có thể xung đột với quy định tại nhiều khu vực.
Các chuỗi chuyên biệt và rollup tối ưu cho giao dịch phái sinh sẽ tiếp tục xuất hiện, khi các dự án chạy đua khai thác doanh thu phí và hiệu ứng mạng mà khối lượng giao dịch tháng 10 đã chứng minh.
Tuy nhiên, tính bền vững của đà tăng còn phụ thuộc vào việc biến động có tiếp diễn hay không, và liệu ngân sách thưởng có đủ duy trì thu hút người dùng mà không làm pha loãng giá trị token hoặc cạn kiệt ngân quỹ.
Tháng 10 đã chứng minh rằng các thị trường phái sinh phi tập trung có thể vận hành ở quy mô tổ chức – nhưng đồng thời cũng làm rõ mức độ nhạy cảm của hệ thống trước rủi ro kỹ thuật và can thiệp pháp lý trong giai đoạn phát triển tiếp theo.
Khối lượng giao dịch hợp đồng vĩnh cửu (perpetual futures) trên các nền tảng phi tập trung (DEX) đang trải qua tháng bùng nổ, khi vừa vượt mốc kỷ lục 1.000 tỷ USD, dù tháng 10 vẫn còn hơn một tuần mới kết thúc. Con số này vượt xa kỷ lục cũ 762 tỷ USD của tháng 8, theo dữ liệu từ DeFiLlama.
Dẫn đầu bảng xếp hạng là Hyperliquid với 317,6 tỷ USD khối lượng giao dịch, theo sau là Lighter (255,4 tỷ USD), Aster (177,6 tỷ USD) và edgeX (134,7 tỷ USD). Các sàn nhỏ hơn đóng góp phần còn lại, trong đó riêng ngày 10/10 đã ghi nhận mức giao dịch kỷ lục 78 tỷ USD.
Thay đổi trong khối lượng giao dịch perps hàng tháng kể từ tháng 2 năm 2021 | Nguồn: DefiLlama
Với tốc độ hiện tại, khối lượng giao dịch hợp đồng vĩnh cửu phi tập trung dự kiến đạt khoảng 1.300 tỷ USD trong tháng 10, gần gấp đôi mức của tháng 8.
Các sản phẩm perps (hợp đồng vĩnh cửu) ngày càng được ưa chuộng nhờ đặc tính giao dịch 24/7, đòn bẩy cao, không có ngày đáo hạn, và khả năng kiếm lợi nhuận cả khi giá tăng lẫn giảm, thu hút các nhà đầu cơ (con bạc) muốn tối đa hóa lợi nhuận mà không cần nắm giữ tài sản lâu dài.
CEX vẫn thống trị, nhưng DEX đang thu hẹp khoảng cách
Dù tăng trưởng mạnh, khối lượng giao dịch perps trên DEX vẫn chỉ bằng một phần nhỏ so với các sàn tập trung (CEX). Theo dữ liệu từ CoinGecko, Binance ghi nhận 69,3 tỷ USD và Bybit đạt 26 tỷ USD khối lượng giao dịch trong 24 giờ qua.
Tuy nhiên, khoảng cách này đang thu hẹp nhanh chóng, khi các nhà phát triển liên tục cải tiến giao diện người dùng giúp việc giao dịch perps trên DEX trở nên dễ dàng hơn.
Hyperliquid – bước ngoặt của thị trường perps phi tập trung
Các nền tảng perps phi tập trung đã xuất hiện gần một thập kỷ, với những cái tên tiên phong như Synthetix, dYdX và GMX. Nhưng theo nhà sáng lập Infinex, ông Kain Warwick, Hyperliquid là giao thức đầu tiên “thực sự làm đúng” và mở rộng quy mô thành công.
Ngày 8/10, ví crypto phổ biến MetaMask đã tích hợp trực tiếp Hyperliquid, cho phép người dùng giao dịch hợp đồng vĩnh cửu ngay trong ứng dụng — một bước tiến quan trọng giúp mở rộng tệp người dùng DeFi .
