Chile đã rẽ hướng một cách dứt khoát. Trong vòng hai ngày 14/12, ông José Antonio Kast – cựu nghị sĩ bảo thủ, lãnh đạo Đảng Cộng hòa – giành chiến thắng áp đảo với khoảng 58% phiếu bầu trước ứng viên cánh tả Jeannette Jara, chính thức trở thành Tổng thống Chile.
Đây là bước ngoặt nghiêng sang cánh hữu rõ nét nhất của Chile kể từ khi nước này trở lại nền dân chủ. Thị trường nhanh chóng phản ứng tích cực, coi kết quả bầu cử là tín hiệu nới lỏng quy định: đồng peso và chứng khoán phục hồi nhờ kỳ vọng cải cách luật lao động, giảm thuế doanh nghiệp và chiến dịch cứng rắn hơn với tội phạm và áp lực nhập cư – những chủ đề xuyên suốt chiến dịch tranh cử.
Con đường vào dinh La Moneda của ông Kast gắn chặt với nỗi lo an ninh và tăng trưởng trì trệ. Cương lĩnh tranh cử kết hợp cam kết “lập lại trật tự” với mục tiêu khôi phục đầu tư tư nhân, đặc biệt trong lĩnh vực đồng – trụ cột kinh tế của Chile. Đồng thời, ông cũng tiết chế một số quan điểm cứng rắn từ các chiến dịch trước để mở rộng sức hút với khối trung hữu trong bối cảnh Quốc hội bị chia rẽ. Thông điệp hậu bầu cử là đoàn kết, nhưng thực tế chính trị cho thấy con đường phía trước sẽ mang tính cải tiến từng bước hơn là đột phá.
Dù vậy, ông Kast vẫn vận động trong “dòng chảy khu vực” của các nhà lãnh đạo xây dựng hình ảnh dựa trên an ninh và thông điệp giảm điều tiết. Ông công khai nhắc đến Tổng thống El Salvador Nayib Bukele như một hình mẫu về trấn áp tội phạm, và lập trường “cứng rắn với tội phạm” này tạo được tiếng vang trong bối cảnh người dân Chile bức xúc trước tội phạm có tổ chức và làn sóng di cư. Chỉ vài ngày sau bầu cử, Tổng thống Argentina Javier Milei đã gặp ông Kast tại Buenos Aires, cho thấy sự đồng điệu về tư tưởng bên kia dãy Andes, dù mỗi quốc gia đối mặt với những ràng buộc nội tại khác nhau.
Bối cảnh đó tự nhiên đặt ra câu hỏi: sự xoay trục sang cánh hữu có đưa Chile đi theo con đường Bitcoin kiểu Bukele hay không?
Câu trả lời ngắn gọn là không. Nhưng câu trả lời dài thì đáng chú ý hơn – và có ý nghĩa toàn cầu.
Chile không phải El Salvador, và đó chính là mấu chốt
So sánh với El Salvador là điều dễ hiểu. Năm 2021, Tổng thống Bukele đưa Bitcoin trở thành tiền pháp định – một quyết định mang tính biểu tượng, từ trên xuống, và đến nay vẫn gây tranh cãi. Dù đánh giá thế nào về kết quả, đó là một cú hích chính trị rõ ràng.
Con đường của Chile nhiều khả năng hoàn toàn khác: đi từ dưới lên, mang tính kỹ trị, bị chi phối bởi khung pháp lý và hạ tầng tài chính hơn là khẩu hiệu chính trị.
Có ba “neo” khiến Chile khác biệt. Thứ nhất, Ngân hàng Trung ương Chile (BCCh) trong những năm gần đây đi ngược lại mọi hình thức “trình diễn crypto”. Cơ quan này công bố các nghiên cứu nghiêm túc về CBDC, đồng thời phối hợp với Ủy ban Thị trường Tài chính (CMF) triển khai chế độ tài chính mở theo Luật Fintech. Cách tiếp cận này cho thấy sự thận trọng, không phải xu hướng mạo hiểm như việc công nhận crypto là tiền pháp định.
Thứ hai, hệ thống hưu trí giữ vai trò áp đảo. Cuối năm 2024, các quỹ hưu trí Chile quản lý 186,4 tỷ USD. Đến giữa năm 2025, con số vượt 207 tỷ USD, và đến tháng 10 đạt khoảng 229,6 tỷ USD. Đây là khối tài sản chỉ dịch chuyển khi mọi tiêu chí về quản trị, rủi ro, lưu ký và định giá được đáp ứng. Hệ thống này tiếp nhận tài sản mới thông qua các “vỏ bọc” được quản lý chặt chẽ, chứ không theo các quyết định mang tính biểu tượng của tổng thống.
Thứ ba, hệ thống thuế và tuân thủ tại Chile đã coi crypto là tài sản chịu thuế thu nhập. Điều đó củng cố quan điểm rằng quá trình chấp nhận sẽ diễn ra thông qua các trung gian chính thức như môi giới, quỹ và ngân hàng, thay vì các mệnh lệnh hành chính trong thanh toán bán lẻ.
Đó là bức tranh vĩ mô. Cũng vì vậy, theo Mauricio Di Bartolomeo – đồng sáng lập kiêm CSO của nền tảng cho vay Bitcoin Ledn – “khoảnh khắc crypto” của Chile sẽ không giống El Salvador hay Argentina.
Ông cho rằng khả năng Ngân hàng Trung ương Chile và chính phủ mới đưa Bitcoin thành tiền pháp định là rất thấp. Thay vào đó, kịch bản phù hợp hơn là chính sách tiến hóa dần: bình thường hóa việc sử dụng thông qua các điều chỉnh cụ thể, như ưu đãi thuế cho giao dịch nhỏ lẻ, hay cho phép rõ ràng để ngân hàng cung cấp dịch vụ lưu ký và mua bán. Mục tiêu là giúp cá nhân và doanh nghiệp nắm giữ BTC trong nước mà không vướng mơ hồ pháp lý.
Theo “đường ray”: ETF, lưu ký ngân hàng và, cuối cùng, quỹ hưu trí
Vậy điều gì sẽ xuất hiện đầu tiên trên thực tế?
Theo Di Bartolomeo, đó là các sản phẩm ETF nội địa cho phép tổ chức được quản lý tiếp cận Bitcoin. Làn sóng ETF Bitcoin giao ngay ở nước ngoài là khuôn mẫu rõ ràng. Tại Mỹ, quỹ iShares Bitcoin Trust (IBIT) của BlackRock ra mắt tháng 1/2024 đã nhanh chóng biến Bitcoin thành tài sản “đủ chuẩn danh mục” cho các định chế truyền thống. Chile không cần phát minh lại bánh xe, mà cần chuyển hóa mô hình này thành sản phẩm và kênh phân phối trong nước.
Tiếp theo là “đường ray” ngân hàng. Nếu BCCh và CMF xác lập khung cho phép rõ ràng đối với lưu ký và hỗ trợ giao dịch ở cấp ngân hàng, khả năng tiếp cận đại chúng sẽ theo sau. Điều này mở ra tích hợp môi giới, danh mục quản lý, cho vay có thế chấp và chương trình kho bạc doanh nghiệp có thể nắm giữ và phòng hộ.
Chile đã xây dựng nền móng cho quá trình này thông qua Luật Fintech (Luật 21.521) và quy định Hệ thống Tài chính Mở ban hành giữa năm 2024, cho phép ngân hàng bổ sung dịch vụ mới mà không phá vỡ kiểm soát rủi ro.
Còn “con voi trong phòng” là quỹ hưu trí (AFP)? Theo Di Bartolomeo, đây là bài toán thực dụng. Các quỹ hưu trí bị ràng buộc bởi quy định, thường không được mua trực tiếp quỹ quốc tế hoặc bị hạn chế với tài sản không đặt tại Chile. Vì vậy, “cơ hội theo thẩm quyền pháp lý” rất quan trọng: nếu ETF giao ngay quốc tế bị chặn, ETF hoặc ETN nội địa có thể là cây cầu cần thiết.
Ngay cả khi đó, tỷ trọng ban đầu cũng sẽ rất nhỏ, phụ thuộc vào tiêu chuẩn lưu ký, phương pháp định giá, phân loại rủi ro và thuế. Đây là những chi tiết mang tính quyết định nhưng hiếm khi lên tiêu đề.
Quy mô cho thấy mức độ quan trọng: một hệ thống hưu trí gần 230 tỷ USD không cần dịch chuyển nhiều để tạo tác động. Một phân bổ 25–50 điểm cơ bản thông qua sản phẩm nội địa cũng có thể tương đương dòng vốn hàng tỷ USD theo thời gian. Nhưng điều đó đòi hỏi sự bảo đảm tuyệt đối về tách biệt lưu ký, nguồn giá và thanh khoản có thể kiểm định.
Cách tiếp cận với stablecoin cũng phù hợp với luận điểm “đường ray được quản lý”. Các phân tích pháp lý gần đây cho thấy Luật Fintech có thể công nhận và dẫn dòng stablecoin vào hệ thống chính thức, giảm rủi ro “đô la hóa ngầm” trong khi vẫn giữ kiểm soát tiền tệ. Khả năng cao sự rõ ràng này sẽ thúc đẩy các cổng vào bán lẻ trong ngắn hạn.
Chất xúc tác, rào cản và bảng điểm cần theo dõi
Nếu kịch bản cơ sở là xây dựng hạ tầng trước, điều gì có thể thúc đẩy hoặc kìm hãm? Theo Di Bartolomeo, các “deal-killer” lớn nhất là mang tính thể chế: hạn chế của ngân hàng trung ương với mua bán BTC trong nước, chính sách thuế mang tính trừng phạt, hoặc siết chặt việc sử dụng stablecoin neo USD. Những động thái này sẽ đẩy hoạt động ra nước ngoài hoặc vào khu vực phi chính thức – trái ngược mục tiêu lâu dài của Chile là làm sâu và chính thức hóa thị trường.
Ngược lại, các chất xúc tác khá rõ ràng: hướng dẫn lưu ký cho ngân hàng, cái gật đầu của cơ quan chứng khoán với ETF/ETN nội địa, và lộ trình tuân thủ minh bạch cho phân phối sản phẩm.
Về chính sách, đã có chuyển động. BCCh công bố hai báo cáo CBDC (2022 và 2024), cho thấy ưu tiên kiến trúc thận trọng hơn là thử nghiệm gây chú ý. CMF đang triển khai kế hoạch quản lý 2025–2026 và từng bước áp dụng tài chính mở từ năm 2024. Đây là “đường ống” pháp lý cho dữ liệu an toàn, tương thích – tiền đề cho sản phẩm mới.
Không điều gì trong số đó gợi ý về “tiền pháp định”.
Về chính trị, chiến thắng của ông Kast tạo ra sắc thái giảm điều tiết. Thị trường phản ứng tích cực, nhưng Quốc hội vẫn chia rẽ. 100 ngày đầu sẽ được định hình bởi những gì chính phủ có thể đẩy qua guồng máy làm luật, chứ không phải các thử nghiệm tiền tệ táo bạo.
Với những ai theo dõi tương lai crypto tại Chile, lời khuyên của Di Bartolomeo rất dễ kiểm chứng: tín hiệu đầu tiên nhiều khả năng là hồ sơ xin lập ETF hoặc ETN Bitcoin nội địa, sau đó là việc ngân hàng công khai ý định cung cấp lưu ký và dịch vụ mua bán cơ bản.
Theo ông, đây không phải câu chuyện trình diễn, mà là mở đường cho các cổng vào đời thường. Khi ngân hàng nhập cuộc, quỹ hưu trí có thể theo sau – và chỉ cần vài điểm cơ bản cũng đủ tạo khác biệt.
Vương Tiễn
Theo Tapchibitcoin
