Hai tháng sau khi dòng tin về thuế quan của Tổng thống Donald Trump kích hoạt chuỗi thanh lý lịch sử, Bitcoin vẫn bị mắc kẹt trong một trạng thái thị trường rất khác: đòn bẩy thấp hơn, thanh khoản mỏng hơn và lực mua từ ETF yếu đi rõ rệt.
Bitcoin lại quay về vùng giữa 80.000 USD, nhưng cảm giác thị trường hoàn toàn khác so với đầu tháng 10, khi nhiều người còn tin rằng đà tăng tiếp theo là điều không thể tránh khỏi. Dữ liệu cho thấy một cú sụt sâu so với đỉnh ngày 6/10, cùng sự bào mòn niềm tin kéo dài nhiều tuần.
Tranh luận trên crypto X diễn ra không ngừng: một bên cho rằng “đường ống” thị trường đã vỡ sau ngày 10/10, bên khác nói đây chỉ là bộ mặt thật của rủi ro khi “nhạc dừng lại”. Bỏ qua tiếng ồn, câu hỏi cốt lõi là: điều gì thực sự đã thay đổi sau 10/10?
Đêm crypto trở thành thước đo rủi ro 24/7 của thế giới
Ngày 10/10 khởi đầu như một câu chuyện vĩ mô và nhanh chóng lan khắp thị trường crypto. Thông báo thuế quan áp mạnh lên Trung Quốc của Tổng thống Donald Trump châm ngòi bán tháo trong bối cảnh thanh khoản thấp, dẫn tới sự kiện thanh lý lớn nhất lịch sử.
Chuỗi diễn biến khá rõ: tin vĩ mô xuất hiện, nhà cung cấp thanh khoản rút lui, một thị trường dùng đòn bẩy cao buộc phải tháo chạy trong sổ lệnh mỏng. Đây không phải một nhịp điều chỉnh thông thường, mà là một cuộc “tẩy đòn bẩy” mang tính hệ thống.
Hơn 19 tỷ USD vị thế đòn bẩy bị thanh lý. Khi quy mô vượt ngưỡng nhất định, giá không còn phản ánh quan điểm nhà đầu tư, mà trở thành kết quả của bán cưỡng bức, gọi ký quỹ và thuật toán xả hàng vào khoảng trống thanh khoản.
Thanh khoản biến mất, đúng như những gì trader cảm nhận
Câu nói “không có bid” mang nghĩa rất cụ thể: không đủ lệnh mua thật gần mức giá hiện tại để hứng lực bán, buộc giá phải rơi sâu hơn mới tìm được đối tác.
Phân tích sổ lệnh cho thấy, trên nhiều sàn lớn, gần như không có độ sâu quanh giá giữa; lực mua đáng kể chỉ xuất hiện ở khoảng cách 4%–10%. Trong điều kiện bình thường, độ sâu trong biên ±2% đủ để hấp thụ bán ra. Khi khủng hoảng xảy ra, độ sâu này mỏng đi đột ngột, khiến chỉ một áp lực bán vừa phải cũng gây dao động lớn.
Đó là “hệ thống ống dẫn” của crypto: trông có vẻ thanh khoản cho tới khoảnh khắc nó không còn.
Bitcoin giảm hơn 14% trong khoảng 10–11/10, ngay sau khi lập đỉnh ngày 6/10. Nhưng cú sốc nặng nhất rơi vào altcoin, nơi phụ thuộc nhiều vào động lực phản xạ và đòn bẩy.
Đây là chuỗi tháo chạy cưỡng bức, lệch giá và xóa sổ đòn bẩy, không phải quyết định bán tự nguyện. Hệ quả kéo dài nhiều tuần: market maker thận trọng hơn, trader nhỏ lệnh hơn và mọi nhịp hồi đều bị nghi ngờ.
Nhiều tranh luận xoay quanh Binance và các lệch chuẩn tài sản thế chấp trong cú sập. Cách nhìn rõ ràng nhất là tách bạch cấu trúc thị trường chung và yếu tố riêng từng sàn.
Một trường hợp đáng chú ý là USDe của Ethena, đồng tiền tổng hợp phụ thuộc vào cơ chế phòng hộ và hoạt động thị trường, đồng thời được dùng làm tài sản ký quỹ trên các sàn tập trung, bao gồm Binance. Trong cú sập, USDe có lúc giao dịch thấp hơn đáng kể so với mốc 1 USD trên một số nền tảng.
Binance sau đó cho biết đã hoàn trả khoảng 283 triệu USD cho người dùng sau khi USDe, BNSOL và wBETH tạm thời mất neo, và quá trình bồi hoàn hoàn tất trong vòng 24 giờ. Những khoảng trống theo từng sàn như vậy khiến trader cảm thấy luật chơi có thể đổi chỉ sau một đêm.
Sau 10/10, vì sao thị trường vẫn “sai sai”?
Đến tháng 12, có thể thấy vì sao nhiều người nói lực mua chưa trở lại. Thanh khoản spot vẫn mỏng, độ sâu top-of-book thấp hơn đáng kể so với đầu tháng 10 trên các sàn lớn.
Đòn bẩy được “reset”: hợp đồng mở giảm mạnh, funding dịu xuống và thị trường chưa tái tạo được niềm tin định hướng. Nói theo cách con người: trader bị tổn thương, market maker thận trọng, và hệ thống không còn mang lại những nhịp theo đà dễ dàng. Đó là lý do câu chuyện “alt season” tắt nhanh.
Trong năm 2024 và đầu 2025, crypto học cách giao dịch cùng ETF Bitcoin spot. Khi dòng tiền vào, đó là nguồn cầu ổn định; khi dòng tiền ra, tâm lý suy yếu và các nhịp giảm khó mua hơn.
Tháng 11, nhà đầu tư rút 3,6 tỷ USD khỏi ETF Bitcoin spot, mức lớn nhất kể từ khi ra mắt. Riêng một ngày, BlackRock IBIT ghi nhận rút kỷ lục 523 triệu USD. Tâm lý cũng dịch chuyển trở lại với vàng. Tranh luận về câu chuyện thì dễ, nhưng dòng tiền thì rất khó phủ nhận.
Thay đổi lớn sau 10/10 không chỉ nằm trong nội tại crypto. Bitcoin bị kéo trở lại quỹ đạo vĩ mô. Vì giao dịch 24/7, cú sốc vĩ mô truyền qua crypto nhanh hơn bất kỳ thị trường nào khác.
Trong giai đoạn rủi ro bị rút khỏi hệ thống, trái phiếu và vàng trông an toàn hơn, còn Bitcoin giao dịch như một tài sản beta cao khi công nghệ rung lắc.
Tóm lại, điều gì đã thay đổi sau 10/10?
Thị trường bước sang một chế độ mỏng và thận trọng hơn sau một đợt tháo chạy cưỡng bức mang tính lịch sử, thể hiện rõ ở thanh khoản, đòn bẩy và dòng tiền. Đó là lý do nhiều trader cảm thấy luật chơi đã khác.
Thứ nhất là dòng tiền ETF, nơi từng nắm giữ lực mua cận biên của chu kỳ.
Thứ hai là độ sâu sổ lệnh, vì sổ mỏng biến mọi bất ngờ thành biến động lớn.
Thứ ba là sức khỏe đòn bẩy và tài sản thế chấp: hợp đồng mở, funding và độ ổn định của collateral.
Nếu cả ba cùng cải thiện, thị trường có thể chuyển chế độ sang chấp nhận rủi ro. Nếu không, trạng thái giằng co, khoảng trống giá và sự trừng phạt với những ai quá tự tin sẽ còn tiếp diễn.
Sau thua lỗ, con người luôn muốn một thủ phạm rõ ràng. Cú sập 10/10 có đủ “vai ác”: đòn bẩy, thanh khoản mỏng, thị trường phân mảnh, lệch chuẩn tài sản thế chấp. Nhưng lời giải thích thẳng thắn hơn là đây là sự kiện tháo chạy cưỡng bức lớn nhất lịch sử crypto, để lại thị trường trong trạng thái hồi phục.
Hai tháng sau, biểu đồ trông như sự buồn chán kéo dài, và cảm giác như có thứ gì đó đã gãy. Ở một khía cạnh nào đó, điều đó là đúng.
Theo Tapchibitcoin
