XRP Ledger (XRPL) đang khép lại năm với loạt nâng cấp công nghệ đáng chú ý, sau một giai đoạn ghi nhận mức độ chấp nhận và nhiều cột mốc phát triển quan trọng.
Ngày 24/12, Denis Angell, kỹ sư phần mềm cấp cao tại XRPL Labs, thông báo AlphaNet – mạng thử nghiệm công khai dành cho nhà phát triển – đã được tích hợp mật mã “hậu lượng tử” cùng smart contract gốc (native smart contract).
“Q-Day” và mối đe dọa tất yếu từ máy tính lượng tử
Phần lớn các blockchain hiện nay, bao gồm Bitcoin và Ethereum, bảo vệ tài sản người dùng bằng mật mã đường cong elliptic (ECC).
Mô hình này an toàn vì với máy tính truyền thống, việc suy ngược từ khóa công khai để tìm khóa riêng gần như là bất khả thi. Tuy nhiên, toàn bộ giả định này dựa trên giới hạn của vật lý cổ điển.
Máy tính lượng tử hoạt động theo nguyên lý khác, sử dụng qubit để xử lý nhiều trạng thái cùng lúc. Các chuyên gia dự đoán rằng, khi đạt đủ sức mạnh và chạy thuật toán Shor, máy tính lượng tử có thể phá vỡ ECC chỉ trong vài giây. Thời điểm này được các cơ quan an ninh gọi là “Q-Day”.
Bản cập nhật AlphaNet được thiết kế để đối phó trực tiếp với rủi ro đó. Angell xác nhận mạng hiện đã vận hành với CRYSTALS-Dilithium.
Đáng chú ý, Viện Tiêu chuẩn và Công nghệ Quốc gia Mỹ (NIST) gần đây đã chuẩn hóa thuật toán này – nay được gọi là ML-DSA – như một lớp phòng thủ chủ lực trước các cuộc tấn công lượng tử.
Việc tích hợp Dilithium vào testnet giúp XRPL Labs “tiêm vaccine” cho sổ cái, chuẩn bị sẵn sàng trước những đột phá phần cứng trong tương lai.
Giải phẫu bản nâng cấp hậu lượng tử
Theo Angell, thay đổi này tác động đến toàn bộ cấu trúc cốt lõi của XRPL. AlphaNet được tái thiết với các thành phần mới: Quantum Accounts, Quantum Transactions và Quantum Consensus.
Quantum Accounts thay đổi cách người dùng xác lập danh tính. Trên mạng cũ, mối quan hệ giữa khóa riêng và khóa công khai dựa trên đường cong elliptic. Trên AlphaNet nâng cấp, mối quan hệ này dựa trên toán học lattice.
Người dùng tạo cặp khóa Dilithium, hình thành một cấu trúc toán học phức tạp, khiến cả máy tính truyền thống lẫn máy tính lượng tử đều không thể lần ngược để tìm khóa riêng, ngay cả khi sở hữu phần cứng lượng tử hoàn chỉnh.
Quantum Transactions bảo vệ luồng di chuyển tài sản. Mỗi giao dịch XRP hoặc token khác đều phải được ký bằng chữ ký số. Giao thức mới bắt buộc chữ ký này sử dụng Dilithium, đảm bảo không hệ thống nào có thể giả mạo sự chấp thuận của người dùng.
Quantum Consensus đảm nhiệm vai trò bảo vệ “sự thật” của mạng. Các validator – những máy chủ thống nhất thứ tự giao dịch – cũng phải sử dụng cơ chế mật mã mới.
Nếu validator vẫn dùng mật mã yếu, kẻ tấn công lượng tử có thể giả mạo validator, chiếm quyền biểu quyết và viết lại lịch sử sổ cái. Bản nâng cấp buộc toàn bộ tập validator phải giao tiếp thông qua các kênh an toàn trước máy tính lượng tử.
Cái giá kỹ thuật của khả năng kháng lượng tử
Dù mang lại lợi ích bảo mật dài hạn, việc chuyển sang Dilithium cũng kéo theo chi phí vận hành đáng kể.
Chữ ký Dilithium lớn hơn rất nhiều so với chữ ký ECDSA. Một chữ ký ECDSA chỉ chiếm 64 byte, trong khi chữ ký Dilithium cần khoảng 2.420 byte.
Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu suất mạng. Validator phải truyền tải khối dữ liệu lớn hơn, tiêu tốn nhiều băng thông hơn và làm tăng độ trễ. Dung lượng lịch sử sổ cái cũng phình to nhanh chóng, kéo theo chi phí lưu trữ cao hơn cho các node.
AlphaNet được triển khai như một môi trường thử nghiệm để thu thập dữ liệu về những đánh đổi này. Đội ngũ kỹ sư sẽ đánh giá liệu blockchain có thể duy trì thông lượng giao dịch trong điều kiện dữ liệu gia tăng hay không.
Nếu sổ cái trở nên quá cồng kềnh, rào cản tham gia với các validator độc lập sẽ tăng lên, làm dấy lên nguy cơ tập trung hóa cấu trúc mạng.
Thu hẹp khoảng cách về khả năng lập trình
Ngoài yếu tố bảo mật, bản cập nhật còn giải quyết một điểm yếu cạnh tranh kéo dài của XRPL.
Trong nhiều năm, XRPL xử lý thanh toán hiệu quả nhưng thiếu khả năng lập trình, khiến mạng không thể thu hút nhà phát triển và thanh khoản như Ethereum hay Solana.
Chính smart contract đã giúp các hệ sinh thái này bùng nổ, cho phép thị trường, giao thức lending và giao dịch tự động vận hành trực tiếp on-chain. Nhờ đó, Ethereum và Solana trở thành hai nền tảng DeFi lớn nhất, với tổng giá trị khóa hơn 100 tỷ USD.
Trước đây, XRPL không có năng lực này, nên hoạt động chủ yếu chỉ xoay quanh chuyển tiền.
Native smart contract trên AlphaNet đang thay đổi cục diện. Nó cho phép nhà phát triển xây dựng trực tiếp trên layer cơ sở, không cần sidechain hay framework bên ngoài.
Các smart contract này tận dụng những tính năng sẵn có của XRPL như AMM, sàn giao dịch phi tập trung và cơ chế escrow, mở ra không gian để phát triển các dịch vụ DeFi vượt xa thanh toán đơn thuần.
Điều đó giúp XRPL tiếp cận các hướng đi mới, hạ thấp rào cản cho đội ngũ quen thuộc với ngôn ngữ smart contract, đồng thời tạo điều kiện để mạng cạnh tranh về khối lượng hoạt động on-chain, thay vì chỉ phụ thuộc vào dòng thanh toán.
Hàn Tín
Theo Tapchibitcoin
