Nhà sáng lập Ethereum Vitalik Buterintiên đoán ZK-Rollups sẽ sớm đánh bại Optimistic Rollups trong cuộc chiến mở rộng quy mô Ethereum.
Vitalik Buterin: ZK-Rollups là “kẻ thay đổi cuộc chơi”, sẽ sớm đánh bại Optimistic
Tại sự kiện ETHSeoul vào tuần trước, Buterin nhấn mạnh rằng mặc dù Optimistic Rollups có quá trình phát triển dài hơn, nhưng các nguyên tắc cơ bản của công nghệ Zero-knowledge Rollup sẽ nhanh chóng đưa chúng trở thành “layer 2 cầm đầu”.
Optimistic và ZK-Rollups là các giải pháp layer 2 đang khá “rình rang”, được thiết kế để mở rộng quy mô Ethereum kết hợp tính toán ngoài chuỗi trong khi vẫn giữ được tính bảo mật của blockchain chính. Tuy nhiên, giữa chúng lại có sự khác biệt trong kiến trúc của các giải pháp và độ bảo mật.
Buterin lưu ý rằng ZK-Rollups nhanh hơn khi chuyển tiền đến và đi từ mạng chính, do đó chúng sẽ được áp dụng rộng rãi hơn. Buterin bày tỏ:
“Ý kiến của tôi là về lâu dài, ZK-Rollups cuối cùng sẽ đánh bại Optimistic Rollups vì chúng có những lợi thế cơ bản như người dùng không cần phải đợi 7 ngày để được rút tiền. Trong hơn 10 năm kể từ bây giờ hoặc thậm chí hơn thế nữa, tôi hy vọng Rollups về cơ bản sẽ trở thành ZK.”
Song, Buterin cũng thừa nhận rằng ZK-Rollups vẫn chưa “chín muồi” và đang khó xây dựng:
“Ở thời điểm hiện tại, công nghệ ZK rất khó để xây dựng. Có rất nhiều thách thức về tinh thần, đặc biệt là trong việc thực hiện tất cả những thứ này một cách an toàn và đảm bảo tất cả đều chính xác.”
Zero-Knowledge Rollups giúp xác nhận giao dịch mà không phải lệ thuộc vào bên trung gian nào khác, đảm bảo tính phi tập trung của mạng lưới Ethereum với thời gian rút tiền nhanh hơn đáng kể so với Optimistic Rollups.
Trước đó, Vitalik Buterin đã từng đánh giá cao vai trò của các giải pháp Layer 2 theo hướng Rollups đối với công cuộc mở rộng quy mô cho mạng lưới tiền mã hóa lớn thứ hai thế giới. Anh nhận định rằng trong khi Optimistic Rollups sẽ giúp ích cho Ethereum trong ngắn hạn, thì Zero-Knowledge Rollups mới là giải pháp tiềm năng dài hạn, nhất là khi The Merge – cột mốc lịch sử của Ethereum đang đến gần.
Dù vậy, yếu điểm duy nhất của ZK-Rollups là máy ảo Ethereum (EVM), khiến chúng khó chạy các ứng dụng phi tập trung (dApp) như giao thức DeFi. EVM là đơn vị xử lý chính trên blockchain Ethereum cho các dApp.
Song điều này có thể sớm thay đổi vì ZK-Rollups đang thực hiện khả năng tương thích EVM. Các dự án layer-2 như Scroll, zkSync và Polygon đã công bố kế hoạch ra mắt zk-EVM, cho phép ZK-Rollups chạy độc lập tất cả các loại hợp đồng thông minh cùng chung mục đích.
Buterin nói thêm:
“Chúng tôi thực sự đã bắt đầu thấy các triển khai zk-EVM gần như đã sẵn sàng để mở rộng quy mô với các giao dịch Ethereum, điều này thật tuyệt vời.”
zkSync là giải pháp layer-2 trên Ethereum đang rất được mong chờ vì tin đồn airdrop token. Hãy cùng tìm hiểu xem hệ sinh thái này đang có những thành phần nào được xây dựng rồi nhé!
Tổng quan về hệ sinh thái zkSync và những cơ hội trong thời gian tới
zkSync là giải pháp layer-2 thuộc nhóm zk-Rollups trên Ethereum và được phát triển bởi đội ngũ của Matter Labs. Dự án được rất nhiều quỹ đầu tư lớn tin tưởng và ủng hộ khi đã trải qua 2 lần gọi vốn với tổng số tiền lên đến 150 triệu USD (với sự tham gia của a16Z, OKEx, Crypto.com, Bybit, Consensys…).
Gần đây, zkSync đã thông báo triển khai tích hợp quan trọng là “validity proofs” hoạt động trên mạng thử nghiệm zkSync 2.0 và đánh dấu việc hoàn thành cần thiết cuối cùng trước khi tiến lên mainnet.
Sau Aptos, zkSync cũng sẽ là hệ sinh thái mới mẻ và nhiều cơ hội. Trong bài viết hôm nay, mình sẽ cùng anh em tìm hiểu tổng quan hệ sinh thái zkSync nhé!
Tổng quan về hệ sinh thái
Hiện tại, zkSync đã có đến hơn 150 dự án đăng ký triển khai với Total Value Locked đạt khoảng 54 triệu USD. Theo cá nhân mình, dòng tiền tập trung tại zkSync lúc này chủ yếu đến từ dự án và những retail với mục tiêu tìm kiếm cơ hội retroactive. Trong tương lai sau khi mainnet, dự án có thể sẽ ra mắt các gói incentive để khuyến khích và thu hút dòng tiền tốt hơn.
Tổng tài sản khóa (TVL) trên zkSync – Nguồn: l2beat (cập nhật ngày 22/10/2022)
Tuy có đến 150 dự án đang thực hiện phát triển, vì chưa mainnet, hiện chỉ có một số ít trong đó đã có sản phẩm và đưa vào hoạt động. Dưới đây là những cái tên nổi bật mà anh em có thể chú ý trải nghiệm hoặc theo dõi.
Các dự án nổi bật
DEX (sàn giao dịch phi tập trung)
Mute: Là dự án đã có sản phẩm và cả token trên zkSync, volume giao dịch hiện tại rơi vào khoảng 950.000 USD. Không chỉ cho phép giao dịch phi tập trung, dự án còn có các sản phẩm như Yield Farming, IDO…
Rubicon: cũng là 1 sàn giao dịch phi tập trung, điểm đặc biệt của Rubicon là hỗ trợ chức năng order-book cho phép anh em trader dễ dàng “lướt sóng” hơn. Ngoài ra, Rubicon cũng có Bridge để chuyển tài sản giữa zkSync và Ethereum. Hiện dự án chưa có token.
MesProtocol: Là một sàn giao dịch phi tập trung với order-book. Mes hiện đã có sản phẩm với các cặp tiền như BTC, ETH, IMX và DOGE. Hiện, dự án chưa có token.
Trustless Finance: cũng là một sàn giao dịch phi tập trung trên zkSync. Khác với Mute và Rubicon, Trustless đang giai đoạn testnet, anh em có thể tranh thủ sử dụng sản phẩm. Bên cạnh đó, Trustless cũng đang phát triển stablecoin phi tập trung là HUE – đây là lợi thế cạnh tranh của Trustless so với 2 dự án đi trước. Dĩ nhiên, dự án chưa có native-token.
HUE được giới thiệu là stablecoin đầu tiên của Trustless
ZKEX: tương tự Rubicon, ZKEX cho phép anh em giao dịch với chart và orderbook tương tự các sàn tập trung. ZKEX được xây dựng trên zkSync và StarkWare. Hiện dự án đang trong giai đoạn testnet, chưa có token.
Giao diện khá đẹp mắt và quen thuộc của ZKEX
Lending & Borrowing (vay và cho vay)
Taker: taker được giới thiệu là dự án giúp người dùng cung cấp thanh khoản hoặc cho vay thông qua nhiều loại tài sản crypto, trong đó có cả tài sản dạng NFT và metaverse. Hiện Taker đang giai đoạn testnet, chưa có token, anh em có thể tranh thủ trải nghiệm.
Perpetual (hợp đồng tương lai)
Increment Finance: tương tự như Perpetual Protocol hay dYdX, Increment Finance cho phép anh em “long short” bằng đòn bẩy trên zkSync. Trên thực tế, đây là một sản phẩm khá đáng mong đợi vì fee trên zkSync rất rẻ, rào cản lớn nhất là users và thanh khoản cũng như sự cạnh tranh của các sàn giao dịch khác. Increment Finance chưa có sản phẩm, anh em có thể follow dự án để tham gia testnet trong thời gian tới.
Increment Finance được đầu tư bởi khá nhiều quỹ có tên tuổi
Phezzan: cũng là một sàn giao dịch phái sinh mà anh em nên dành thời gian để trải nghiệm. Hiện Phezzan đã có phiên bản testnet
Các loại sản phẩm tài chính khác
Vovo Finance: là một sản phẩm cung cấp cho người dùng nhiều chiến lược Yield khác nhau thông qua các công cụ tài chính. Tùy vào chiến lược, anh em có thể cung cấp tiền vào pool khác nhau để nhận về lợi nhuận. Sản phẩm đã được Audit bởi ABDK, PeckShield và HashCloack. Anh em có thể bỏ một ít tiền vào để trải nghiệm sản phẩm. Hiện Vovo Finance chưa có token.
Các Vault khác nhau trên Vovo cho người dùng nhiều lựa chọn trong việc kiếm lợi nhuận
Launchpad
zkSpark: hiện dự án đang phát triển và chưa ra mắt sản phẩm. Mình nghĩ rằng anh em có thể follow dự án này sau khi zkSync ra mắt mainnet để có thêm cơ hội đầu tư hoặc tham gia các IDO chất lượng.
Tạm kết
Thông qua một loạt các dự án mà mình vừa liệt kê, phân tích ở trên, có lẽ anh em đã nhận ra zkSync còn rất nhiều mảnh ghép chưa hoàn chỉnh. Hiện, số lượng các DEX và sàn phái sinh chiếm đa số, nguyên nhân phần lớn từ việc zkSync tối ưu fee tốt, là mảnh đất màu mỡ cho dạng sản phẩm này phát triển và thu hút người dùng.
Trong tương lai, để thu hút dòng tiền và người dùng, chắc chắn zkSync cần tiếp tục phát triển sản phẩm mảng Lending, Yield Farming, NFTs, GameFi… nhiều hơn.
Là một hệ sinh thái mới, zkSync còn rất rất nhiều cơ hội cho anh em trải nghiệm, nhận retroactive hay đầu tư từ sớm. Tụi mình sẽ cập nhật thêm các dự án mới sớm nhất có thể, vì vậy, anh em đừng quên theo dõi TienMaHoa nhé!
Trong số các giải pháp Layer 2 cho vấn đề tắc nghẽn mạng lưới Ethereum, nổi bật nhất là hai cái tên ZK-Rollups và Optimistic Rollups.
Ethereum là một nền tảng phát triển nổi tiếng nhất trên blockchain khi nó cung cấp số lượng lớn các Dapps có tính bảo mật và phi tập trung cao cho người dùng. Tuy nhiên, cũng bởi vì sự nổi tiếng ấy, mạng lưới của Ethereum luôn gặp sự cố tắc nghẽn giao dịch khi nhu cầu sử dụng tăng mạnh.
Để giải quyết các vấn đề do tắc nghẽn mạng lưới gây ra như tốc độ giao dịch giảm, phí giao dịch tăng, và ảnh hưởng lớn đến khả năng mở rộng, các giải pháp về Layer 2 trên Ethereum đã được tạo. Nổi bật nhất là hai giải pháp ZK-Rollups và Optimistic Rollups. Hãy cùng TienMaHoa tìm ra đâu là giải pháp tốt nhất cho Ethereum qua bài viết dưới đây nhé!
Layer 2 là gì?
Layer 2 là thuật ngữ để nói về các giải pháp giúp mở rộng trên Ethereum bằng cách xử lý các giao dịch của Ethereum mainnet (layer 1) ở trên một chuỗi phụ, hay còn gọi là đưa giao dịch ra ngoài chain (off-chain), trong khi vẫn tận dụng được tính phân quyền và bảo mật của Ethereum. Giải pháp layer 2 trên Ethereum dẫn tới tốc độ giao dịch nhanh hơn đáng kể, phí gas giảm, qua đó tăng trải nghiệm người dùng.
Rollups là gì?
Rollups là phương pháp xử lý các giao dịch off-chain, cụ thể đưa những giao dịch được tạo trên blockchain chính ra bên ngoài và xử lý chúng trên một lớp Rollups riêng, sau đó các dữ liệu và các giao dịch đã được xử lý sẽ được đóng gói lại hay “cuộn lại” thành 1 khối duy nhất để gửi lên Layer 1 để xác minh tính hợp lệ.
Điều này làm giảm bớt sự tắc nghẽn, nâng cao khả năng mở rộng, gia tăng khối lượng giao dịch được xử lý trên toàn mạng lưới Ethereum.
Mô tả mô hình hoạt động của Rollups
Optimistic Rollups là gì?
Optimistic Rollups là một giải pháp đầy tiềm năng dành cho các mục đích mở rộng các hợp đồng thông minh trên Ethereum trong thời gian ngắn. Công nghệ này có thể nâng cao khả năng giao dịch của các Dapp và các dịch vụ hiện có trên Ethereum với mức cân bằng hợp lý giữa bảo mật và khả năng mở rộng.
Bên cạnh đó, Optimistic Rollups sở hữu Optimistic Virtual Machine (OVM) cho phép những gì làm được trên Ethereum đều có thể làm được trên OVM.
Tuy nhiên, giống như cái tên được đặt, giải pháp Optimistic Rollups rất “lạc quan”, cơ chế của nó giả định rằng tất cả các giao dịch được gửi lên chuỗi đều là hợp lệ mặc dù chưa hề được xác minh các giao dịch đó đã được thực hiện chính xác hay chưa. Mặc dù điều này cải thiện đáng kể về khả năng mở rộng; nhưng các giao dịch phải trải qua một giai đoạn “thử thách” khi mà bất kỳ ai cũng có thể nghi ngờ về tính hợp lệ của những giao dịch đó.
Cách xử lý tranh chấp trên Optimistic Rollups
Bởi vì Optimistic Rollups không thực hiện xác minh giao dịch, vì vậy cần có một cơ chế để đảm bảo tính hợp pháp của các giao dịch đó, và fraud proof (bằng chứng gian lận) là bộ phận quản lý sự xác minh này.
Nếu nhận thấy giao dịch có tính gian lận, Optimistic Rollups sẽ thực hiện kiểm tra chống gian lận và thực hiện các thuật toán xác thực giao dịch bằng cách sử dụng dữ liệu có sẵn. Điều này có nghĩa là bạn phải chờ việc xác thực giao dịch lâu hơn so với ZK-Rollups vì giao dịch đang bị “thử thách” để kiểm chứng lại.
ZK-Rollups là gì?
Mô hình hoạt động của ZK-Rollups
Giải pháp Zero-knowledge hay còn gọi là ZK-Rollups có khả năng “Rollups” hàng trăm giao dịch ra off-chain và tạo ra các bằng chứng mật mã SNARK. Đây được coi là bằng chứng hợp lệ và được lưu trên Layer 1 – Ethereum.
ZK-Rollups dựa vào khả năng chống kiểm duyệt của Layer 1-Ethereum vì sự tồn tại của nó chứ không phải vì tính bảo mật của nó. ZK-Rollups không cần sự giám sát vì sau khi một block được xác minh, tài sản của người dùng luôn được đảm bảo có thể thu hồi được ngay cả khi các operator từ chối hợp tác.
So sánh giữa ZK-Rollups và Optimistic Rollups
So sánh các khía cạnh chính của hai giải pháp Layer 2 Optimistic Rollups và ZK-Rollups
Công nghệ nổi bật
Optimistic Rollups
Công nghệ nổi bật nhất trong toàn bộ giải pháp Optimistic Rollups là Optimistic Virtual Machine – OVM. Công nghệ OVM cho phép hầu hết các tính năng có thể được tạo ra trên Ethereum đều có thể thực hiện trên OVM bao gồm khả năng kết hợp giữa các hợp đồng thông minh.
Điểm nổi bật của OVM là nó có thể dùng được EVM, và hỗ trợ ngôn ngữ lập trình Solidity. Cho nên, phần lớn các codebase đều có thể áp dụng vào Optimistic Rollups.
ZK-Rollups
Hiện tại, ZK-Rollups hoàn toàn có thể hỗ trợ mô hình lập trình tương tự như EVM (bao gồm khả năng kết hợp liền mạch và khả năng tương tác).
Giao dịch
Optimistic Rollups
Với cơ chế “lạc quan” của Optimistic Rollups, tốc độ giao dịch sẽ rất nhanh và tạo điều kiện để nâng cao khả năng mở rộng của toàn bộ hệ sinh thái. Tuy nhiên, khi giao dịch được nhận định là một giao dịch gian lận thì thời gian để “thử thách” sẽ xuất hiện và làm chậm lại thời gian giao dịch hiện có (có thể lên tới 10 ngày).
Vậy nên, các giao dịch bình thường trên Optimistic Rollups sẽ có phí thấp hơn giao dịch bị kiểm chứng.
Ngoài ra, thời gian rút tiền từ Optimistic Rollups rất lâu, có thể kéo dài từ 1 tuần đến 2 tuần.
ZK-Rollups
Với ZK-Rollups, người dùng không cần chờ thời gian quá lâu để rút tiền ra khỏi toàn bộ giao thức vì không có thời gian “thử thách” như Optimistic Rollups, và mỗi giao dịch đều đã được kiểm chứng trước đó. Vậy nên, việc tài sản ra khỏi giao thức chỉ tốn từ 1-20 phút.
Sự khác biệt nổi bật của ZK-Rollups là khi Optimistic Rollups luôn yêu cầu người dùng công khai toàn bộ lệnh giao dịch, ZK-Rollups có thể linh hoạt lựa chọn giữa:
Mọi người có thể xem ra và không ảnh hưởng đến quá trình giao dịch.
Chỉ người nhận trong giao dịch được biết.
Tính bảo mật
Optimistic Rollups
Tất cả tài sản trong Optimistic Rollups sẽ được gửi trong một hợp đồng thông minh duy nhất. Cho nên, đây là “mật ngọt” để cho các hacker. Để giải quyết vấn đề này, giải pháp Optimistic Rollups xây dựng hệ thống bảo mật dựa trên 2 phương thức:
Ít nhất 1 trong số N người tham gia đáng tin thực hiện tất cả các giao dịch HOẶC họ công bố bằng chứng gian lận trong trường hợp giao dịch không hợp lệ.
Thừa hưởng khả năng chống kiểm duyệt mạnh mẽ của Layer 1.
ZK-Rollups
Mọi giao dịch trên ZK-Rollups, đều được xác minh bởi hợp đồng thông minh trước khi giao dịch có hiệu lực. ZK-Rollups nghiêm cấm các nhà khai thác ăn cắp tiền hoặc phá hoại chương trình của quy trình Rollups. Cho nên, ZK-Rollups sử dụng Layer 1 – Ethereum như một nền tảng để phát triển chứ không phải vì tính bảo mật của nó.
Các giao dịch trên ZK-Rollups không cần bất kỳ sự giám sát vì sau khi một block được xác minh, tiền của người dùng luôn được đảm bảo đến cuối cùng và có thể thu hồi được ngay cả khi các nhà khai thác từ chối hợp tác.
Khác với Optimistic Rollups, ZK-Rollups không yêu cầu khoảng thời gian “thử thách” vì đã có cơ chế xác thực tính chính xác của dữ liệu trước khi thực hiện giao dịch. Cho nên việc bị hack vào quy trình Rollups state là một điều không thể.
Khi so sánh:
ZK-Rollups, hệ thống luôn ở trạng thái hợp lệ (valid state).
Optimistic Rollups trạng thái không hợp lệ có thể tồn tại, chắc chắn cho đến khi gửi bằng chứng gian lận và có thể vô thời hạn.
Cụ thể, với một cuộc tấn công 51% trong Optimistic Rollups có thể dẫn đến việc bị mất hết tài sản, trong khi trong ZK-Rollups, nó chỉ có thể dẫn đến việc các giao dịch bị hoàn nguyên.
Tính riêng tư
Optimistic Rollups
Optimistic Rollups có thể hỗ trợ bất kỳ giải pháp bảo mật nào có sẵn trên Layer 2 của Ethereum. Vì bản thân Optimistic Rollups là Layer 2, nên bất kỳ giải pháp bảo mật nào được triển khai trên nó thì sẽ được định dạng là Layer 3.
Điều này có thể dẫn đến công dụng các dịch vụ quyền riêng tư bị chia nhỏ.
ZK-Rollups
Từ góc độ công nghệ, ZK-Rollups cũng có thể dễ dàng hỗ trợ các giao dịch ẩn danh ở cấp độ giao thức theo mặc định, cũng như người dùng có quyền lựa chọn giao dịch ẩn giao dịch của họ hay không.
Hệ sinh thái
Optimistic Rollups
Optimism (OP): là một giải pháp Layer 2 giúp thực hiện giao dịch nhanh, rẻ nhưng vẫn giữ được độ bảo mật từ Layer 1, sở hữu khả năng hỗ trợ EVM để các dApp trên Ethereum có thể chạy trên lớp Layer 2 này chỉ với vài dòng code.
Arbitrum: là một giải pháp Layer 2 nhằm giải quyết các vấn đề tắc nghẽn trên Ethereum. Arbitrum cũng cung cấp thêm các giải pháp mở rộng khác như Channel và Sidechain. Nhìn chung, Arbitrum khá tương đồng với dự án Optimism, điểm khác biệt chủ yếu nằm ở cách hoạt động của Fraud Proof. Tuy nhiên, nhà sáng lập Arbtrium mới đây đã “đánh tiếng” sẽ chuyển sang ZK-Rollups.
ZK-Rollups
ZKSync: là một giao thức ZK-Rollups lấy người dùng làm trung tâm, được phát triển bởi Matter Labs. Đây là một giải pháp mở rộng quy mô cho Ethereum, đã khởi chạy trên Ethereum mainnet và mới công bố bản testnet ZKEVM cho khả năng tương thích với EVM.
StarkNet: là một giao thức ZK-Rollups phi tập trung không cần sự cho phép. Giao thức hoạt động như một Layer 2 trên Ethereum, cho phép bất kỳ Dapp nào mở rộng quy mô về mặt tính toán của nó không giới hạn mà không ảnh hưởng đến khả năng tổng hợp và bảo mật của Ethereum.
Loopring: là một giao thức Layer 2 ZK-Rollups, cho phép giao dịch, thanh toán với thông lượng cao và chi phí thấp trên Ethereum.
Polygon Zero: là một giải pháp Layer 2 ZK-Rollups trên Ethereum được phát triển bởi Polygon.
Đâu là giải pháp tốt nhất dành cho Ethereum?
Qua bài viết trên, khi so sánh hai giải pháp là Optimistic Rollups và ZK-Rollups, chúng ta thấy rõ ràng là ZK-Rollups là giải pháp có sự bảo mật tốt, rút tiền nhanh hơn hẳn so với Optimistic Rollups. Đối với người dùng cá nhân, hay doanh nghiệp, những đặc điểm được kể trên là điều họ quan tâm nhất khi muốn doanh nghiệp hóa công nghệ hoặc lựa chọn đầu tư lâu dài.
Tuy nhiên, Optimistic Rollups lại có khả năng mở rộng hơn khi có tốc độ giao dịch trên chuỗi nhanh hơn so với ZK-Rollups và rất thích hợp để thu hút người dùng có nhu cầu giao dịch nhanh chóng như trading. Vậy nên rất khó khăn để xác định đâu là giải pháp tiềm năng cho Ethereum; nhưng theo quan điểm của nhà sáng lập Ethereum Vitalik Buterin thì ZK-Rollups là “kẻ thay đổi cuộc chơi”, sẽ sớm đánh bại Optimistic.
Thông qua bài viết này các bạn đã phần nào nắm bắt được những thông tin cơ bản về dự án để tự đưa ra quyết định đầu tư cho riêng mình. TienMaHoa không chịu trách nhiệm với bất kỳ quyết định đầu tư nào của các bạn. Chúc các bạn thành công và kiếm được thật nhiều lợi nhuận từ thị trường tiềm năng này.
Khi các mua Airdrop đang diễn ra sôi nổi hơn bao giờ hết, người người đi tìm cho mình một Hidden Gem cực tiềm năng và sự chú ý dồn hẳn vào các Layer 1 mới nổi như Aptos hay Sui mà quên đi rằng Layer 2 cũng là một mảng tiềm năng không hề yếu kém so với các Layer 1. Tuy nhiên, để thật sự hiểu rõ Layer 2 là gì và đưa ra quyết định đầu tư thì hãy cùng TienMaHoa tìm hiểu thật kỹ qua bài viết dưới đây nhé!
Đầu tiên chúng ta cần biết Layer 1 là gì?
Theo một cách hiểu đơn giản thì Blockchain Layer 1 là một nền tảng cơ sở hạ tầng và là nơi dùng để xác thực và hoàn thiện giao dịch mà không bị ảnh hưởng hưởng bởi một blockchain khác.
Một ví dụ cụ thể: Ethereum và Bitcoin đều là blockchain layer 1 bởi vì nó đáp ứng điều kiện là:
Đây là một blockchain cơ sở mà các Dapp hoặc các Layer 2 có thể được xây dựng trên.
Vậy để đáp ứng được nhu cầu của Dapp và các Layer 2 thì bản thân là Layer phải đáp ứng và xử lý được các giao dịch và nhu cầu sử dụng của người dùng khi tương tác và tích hợp với Layer 1.
Ngoài ra, đặc điểm chính của Layer 1 là có:
Một mạng lưới các node để bảo mật và xác thực.
Một mạng lưới của block producers.
Một blockchain sở hữu lịch sử của dữ liệu giao dịch.
Một blockchain sở hữu cơ chế đồng thuận riêng.
Vậy Layer 2 là gì?
Blockchain Layer 2 hay gọi tắt là Layer 2 là tên gọi chung cho các giải pháp được phát triển trên Layer 1 nhằm mở rộng mạng lưới nhưng không thay đổi những đặc tính tốt trên Layer 1 mà nó phụ thuộc.
Mặc dù Layer 2 đều có thể triển khai trên bất kỳ blockchain nào nhưng tại thời điểm hiện tại chỉ có các Layer 2 thuộc hệ sinh thái của Ethereum mới thật sự thu hút được các nhà đầu tư và sự quan tâm của người dùng.
Tại sao Layer 2 lại chỉ tập trung phát triển trên Ethereum mà không phải là một blockchain khác như BNB Chain, Solana, Avalanche?
Bởi vì tổng giá trị mà toàn hệ sinh thái của Ethereum lớn hơn rất nhiều so với các hệ sinh thái còn lại.
Cách mà Layer 2 giải quyết các vấn đề của Layer 1
Vấn đề chung của Layer 1
Không thể phủ định rằng mặc dù các Layer 1 là một nền tảng cho các Dapp xây dựng nên phải đảm bảo lấy sự bảo mật và tính phi tập trung của blockchain nên khả năng mở rộng là một vấn đề rất lớn đối, đặc biệt là với Ethereum blockchain.
Nguyên nhân gây ra sự hạn chế này là do mỗi giao dịch trên blockchain cần có sự xác thực của những node đang được vận hành, giao dịch được thông qua khi node cho phép. Nhưng khi số lượng lớn người dùng cùng sử dụng nền tảng mà số lượng node xác thực có hạn thì sẽ gây ra hiện tượng nghẽn mạng và gia tăng phí giao dịch.
Trên thực thế thì không chỉ riêng blockchain Layer 1 Ethereum gặp vấn đề với việc mở rộng với tốc độ xử lý giao dịch khoảng 25 giao dịch/giây, còn Bitcoin cũng chỉ có thể xử lý khoảng 7 giao dịch/giây. Các chain khác như BNB Chain, Avalanche,… cũng thường xuyên bị tắt nghẽn do khối lượng giao dịch tăng đột biến, và cũng do nghẽn mạng nên việc phí tăng là điều không tránh khỏi.
Tất cả những vấn đề được nêu trên làm tăng nhu cầu phát triển các giải pháp giúp mở rộng mạng lưới và Layer 2 được phát triển để đáp ứng nhu cầu đó.
Cách mà Layer 2 mang lại giải pháp cho Layer 1
Theo định hướng phát triển của các Layer 2 đều có những điểm chung như sau:
Tăng khả năng xử lý giao dịch nhằm mở rộng băng thông, giảm tắc nghẽn mạng lưới.
Giảm chi phí cho người dùng bằng nhiều phương pháp khác nhau.
Bảo lưu lại khả năng bảo mật và phi tập trung từ Layer 1 và gia tăng khả năng mở rộng hơn.
Theo dự định thì các Layer sẽ đáp ứng được các nhu cầu nhưng trên thực tế thì các vấn đề này vẫn còn chưa giải quyết triệt để.
Ví dụ: Về vấn đề bảo mật thì cơ chế Optimistic Rollups của Optimism vẫn còn là một vấn đề khá lớn, và tốc độ giao dịch của ZK-Rollups còn chậm so với nhu cầu hiện tại. Tuy nhiên, hai giải pháp này vẫn nhận được sự chú ý nhất tại hiện tại của cộng đồng. Điều này cho thấy quá trình để Layer 2 trở nên hoàn mỹ vẫn còn là một quãng đường dài.
Điều thứ hai là sự di chuyển tài sản giữa các Layer 2 (chỉ Layer 2 trên Ethereum) vẫn còn hạn chế rất lớn, cụ thể là thời gian di chuyển tài sản và phí giao dịch.
Nếu không sử dụng Bridge thì người dùng cần sử dụng Ethereum như một trạm trung chuyển tài sản của bạn, nhưng điều này sẽ tốn kha khá thời gian và tiền bạc của bạn dù Ethereum đã giảm đi phần nào phí giao dịch.
Nếu sử dụng các công cụ như Bridge hoặc các sản phẩm tương tự, bạn sẽ không tốn thời gian, chi phí sử dụng cũng giảm nhưng so với một giao dịch thông thường thì nó vẫn khá là lớn.
Điều này dẫn đến kết quả là dòng tiền từ Ethereum đi qua Layer 2 và chảy ngược về Ethereum chứ không di chuyển sang các Layer 2 khác vì tính hạn chế trong thời gian và chi phí giao dịch. Cũng bởi vì thế, nếu hệ sinh thái của một Layer 2 nào đó không còn hấp dẫn sẽ dẫn đến vấn đề thanh khoản yếu dần và biến mất. Nếu xảy ra những việc như vậy thường xuyên thì cơ sở hạ tầng của DeFi sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
Các giải pháp Layer 2
Mặc dù có những điểm yếu như được nêu trên, nhưng không thể phủ định sự cố gắng thay đổi và tiến bộ công nghệ của những giải pháp Layer 2 qua thời gian.
Ngoài ra, Ethereum đã cập nhật EIP-4844 và bản cập nhật này có thể giúp giảm thiểu được lượng phí gas tiêu tốn trong hệ sinh thái Ethereum, đặc biệt là với các giải pháp Rollups. Bên cạnh đó, các giải pháp ZK-Rolups thậm chí còn làm tốt hơn khi có mức gas thấp hơn 40-100 lần so với Layer-1 của Ethereum.
Giải pháp Layer 2 trending năm 2023
Cũng bởi vì bản cập nhật EIP-4484 nên sự chú ý của các nhà đầu tư phần lớn sẽ tập trung vào các Layer 2 sử dụng cơ chế Rollups và đặc biệt là zk-Rollups bởi vì hầu hết các dự án sử dụng phương pháp zk-Rollups vẫn chưa có token và dự kiến sẽ có những đợt airdrop “khủng”.
Optimistic Rollups
Mô tả mô hình hoạt động của Rollups
Tổng quan
Optimistic Rollups là một giải pháp đầy tiềm năng dành cho các mục đích mở rộng các hợp đồng thông minh trên Ethereum trong thời gian ngắn. Optimistic Rollups sở hữu Optimistic Virtual Machine (OVM) cho phép những gì làm được trên Ethereum đều có thể làm được trên OVM.
Đặc điểm:
Bởi vì Optimistic Rollups tuân thủ EVM và Solidity, nên cung cấp cho các nhà phát triển chức năng tương tự như Ethereum Layer 1.
Layer 1 có nhiệm vụ lưu trữ tất cả dữ liệu giao dịch, làm cho nó trở thành một giải pháp an toàn và phi tập trung.
Dự án nổi bật bao gồm:
Optimism
Optimism là một giải pháp layer 2 mở rộng cho Ethereum được phát triển nhằm giúp người dùng giảm phí giao dịch và tăng tốc độ giao dịch để mang lại trải nghiệm người dùng tốt hơn. Optimism được xây dựng dựa trên công nghệ Optimistic Rollups.
Arbitrum là một giải pháp layer 2 được thiết kế để cải thiện các hợp đồng thông minh Ethereum mà cụ thể là giúp tăng tốc độ và khả năng mở rộng của chúng, đồng thời bổ sung các tính năng bảo mật bổ sung để khởi động.
Airdrop: Đã hoàn thành.
ZK-Rollups
Cơ chế hoạt động của ZK-Rollups. Nguồn: CoinMarketCap
Tổng quan
Giải pháp Zero-knowledge hay còn gọi là ZK-Rollups có khả năng “Rollups” hàng trăm giao dịch ra off-chain và tạo ra các bằng chứng mật mã SNARK. Đây được coi là bằng chứng hợp lệ và được lưu trên Layer 1 – Ethereum.
Đặc điểm:
ZK-Rollups giảm lượng dữ liệu cần thiết để xác thực khối, cho phép hoàn thành nhanh hơn và với chi phí thấp hơn.
Không có sự chậm trễ trong việc chuyển tiền từ Layer 2 sang Layer 1 bằng ZK-Rollups. Điều này là do hợp đồng ZK-rollup trước đây đã xác minh tính hợp pháp của tiền thông qua bằng chứng hợp lệ.
Các cuộc tấn công, hack sẽ không thể ảnh hưởng đến ZK-rollups.
Vì dữ liệu vẫn được giữ ở Layer 1 nên mạng vẫn giữ được trạng thái phi tập trung và an toàn.
Dự án nổi bật bao gồm:
zkSync:
zkSync là giải pháp layer-2 thuộc nhóm zk-Rollups và được phát triển bởi đội ngũ của Matter Labs. Triển khai mainnet từ tháng 06/2020, zkSync đã giúp xử lý 4 triệu giao dịch (tính đến thời điểm bài viết).
StarkNet:
StarkNet là một giải pháp Layer-2 được xây dựng và phát triển từ năm 2018, mục tiêu là mở rộng và khắc phục những điểm yếu của Ethereum.
Airdrop: Airdrop cho những người chạy node giai đoạn đầu của dự án.
Giải pháp Layer 2 khác
Plasma
Plasma là framework xây dựng DApps có thể mở rộng trên Ethereum được đề xuất bởi Vitalik Buterin và Joseph Poon.
Plasma Chain là blockchain hoàn toàn riêng biệt nhưng lại “được neo” vào Ethereum Mainnet nhưng các giao dịch sẽ được thực hiện off-chain với cơ chế hoàn toàn khác biệt với Ethereum.
Cấu trúc của Plasma cho phép tạo ra vô số các chuỗi khối con (child chain) có khả năng hoạt động độc lập, giao tiếp, tương tác với chuỗi khối gốc Ethereum bằng cách kết hợp các hợp đồng thông minh và Merkle-Tree.
Cơ chế Merkle-Tree cho phép tạo ra vô số các lớp các Child chain này có thể hoạt động và tạo ra ra các Child chain nữa giảm tải băng thông từ các Parent Chain (bao gồm Ethereum Mainnet). Tuy nhiên, dù các chain này có được một số bảo mật từ Ethereum (thông qua các bằng chứng gian lận – fraud proofs), tính bảo mật và hiệu quả của blockchain này bị ảnh hưởng bởi một số hạn chế về thiết kế
Các dự án sử dụng giải pháp Plasma hiện có là Loom Network và OMG Network. Tuy nhiên nhìn chung giai đoạn này những dự án sử dụng cơ chế Plasma không có qua nhiều ấn tượng nổi bật để thu hút ánh nhìn từ cộng đồng nhà đầu tư.
Channel
State Channel có thể được hiểu là một giao thức ngang hàng (P2P Protocol). Giao thức dạng này sẽ cho phép 2 hoặc nhiều người tham gia vào việc giao dịch và đưa kết quả giao dịch cuối cùng lên Blockchain.
Trong quá trình giao dịch, họ sẽ sử dụng Multisig wallet hoặc Multisig contract để quản lý.
Hai giao dịch này bao gồm:
Giao dịch đầu tiên mở ra kết nối giữa blockchain layer 1 và Channel Layer 2
Giao dịch thứ hai là giao dịch đóng kết nối giữa Blockchain Layer 1 và Layer 2
Từ đó Channel có thể loại bỏ hầu hết phần lớn các dữ liệu giao dịch không cần thiết ra khỏi Blockchain Layer 1 để tăng khả năng lưu trữ mỗi khối và tiết kiệm phí giao dịch.
Các dự án sử dụng cơ chế này là Bitcoin Lightning Network và Celer Network.
Validium
Validium là một giải pháp mở rộng khá tương tự với giải pháp zk-Rollups nhưng lại không có lưu dữ liệu giao dịch trên Ethereum Mainnet.
Mặc dù có rất nhiều nghi ngờ về tính khả dụng và độ tin cậy của phương pháp này, nhưng vẫn không thể phủ định rằng phương pháp Validium có thể dẫn đến những cải tiến lớn về khả năng mở rộng với ~ 9.000 giao dịch trên một giây.
Immutable X là một dự án nổi bật trong mảng này.
Tạm kết
Tại thời điểm như hiện tại, các sự kiện như EIP-4844 đã diễn ra, zkSync sắp Mainnet, StarkNet delay phát hành token, Arbitrum công cố snapshot và liên tục cập nhật Role trong Guild.xyz, Optimism sắp Airdrop đợt 2.
Tất cả những sự kiện trên tất cả như đều tập trung về mảng Layer 2 trên Ethereum như báo hiệu một sự kiện gì đó sắp bùng nổ mạnh mẽ trong thị trường Crypto này. Vậy nên, có lẽ cơ hội sẽ tập trung quanh các dự án Layer 2, đặc biệt là các giải pháp Rollups mới sẽ thu hút được nhiều sự quan tâm và đầu tư nhất.
Mọi thông tin trong bài viết đều là những thông tin do TienMaHoa tổng hợp nghiên cứu và không được cấu thành lời khuyên đầu tư. TienMaHoa không chịu trách nhiệm với bất kỳ rủi ro trực tiếp và gián tiếp nào. Chúc các bạn thành công!
zkSync Era là nền tảng đầu tiên khởi chạy rollup trên Ethereum. Gần đây, hoạt động mạng của zkSync Era gia tăng đáng kể, cho thấy tiềm năng đầy hứa hẹn. Không chỉ vậy, mức độ chấp nhận rollup này cũng gây bất ngờ khi một số liệu chính đạt mức cao mới mọi thời đại. Trong khi đó, hai đối thủ cạnh tranh hàng đầu của zkSync là Polygon zkEVM và StarkNet ghi nhận xu hướng tăng tương tự.
zkSync Era đạt đến đỉnh cao mới
Gần đây, nền tảng dữ liệu Artemis đã nêu bật những thành tựu mới nhất của zkSync Era. Trong vài tuần qua, Artemis nhận thấy hoạt động xoay quanh zkSync gia tăng đáng kể.
Số lượng giao dịch hàng ngày của rollup này đạt ATH, trung bình 867.000 mỗi ngày. Điều đó đồng nghĩa với mức độ sử dụng và chấp nhận ngày càng cao. Mọi thứ thậm chí còn tốt hơn khi tổng giá trị khóa (TVL) vào zkSync tăng mạnh và liên tục – là một tín hiệu tích cực.
Nguồn: Artemis
Mặc dù hiệu suất của zkSync rất đáng khen ngợi, nhưng các đối thủ cạnh tranh cũng tỏ ra không thua kém. Chẳng hạn, hai trong số các đối thủ cạnh tranh lớn nhất của rollup này là zkEVM và StarkNet ghi nhận số lượng địa chỉ hoạt động hàng ngày và giao dịch hàng ngày tăng.
Trên thực tế, StarkNet thậm chí vượt zkSync về cả địa chỉ và giao dịch vào ngày 9/5/2023. Thật thú vị, tuy biểu đồ của zkEVM đi lên, nhưng chênh lệch giữa các số liệu khi so sánh với hai rollup còn lại là rất lớn.
Nguồn: Artemis
zkEVM có cơ hội chiến thắng không?
Mặc dù những con số hiện tại của zkEVM không được như các dự án khác, nhưng mọi thứ có thể thay đổi trong những tháng tới. Điều đó dường như càng có thể xảy ra khi xem xét sự cường điệu xoay quanh tin tức airdrop zkEVM.
Trong vài ngày đầu tháng 5, đồng sáng lập blockchain Polygon, Sandeep Nailwal, đã úp mở về airdrop sắp tới dành cho người dùng Polygon zkEVM. Tiết lộ này khuấy động sự phấn khích trong cộng đồng và tác động vẫn còn được nhìn thấy trên các biểu đồ cho đến nay.
Không chỉ vậy, giá gas của zkEVM giảm trong nhiều tuần qua, có nghĩa là người dùng cần trả ít tiền hơn để thực hiện giao dịch. Do đó, có thể giúp thu hút người dùng mới tham gia khi rollup trở nên hiệu quả hơn về chi phí.
Nguồn: Polygonscan
MATIC có những thách thức khác cần giải quyết
Trong khi zkEVM của Polygon ghi nhận các số liệu chính được cải thiện rõ rệt, thì token gốc của blockchain là MATIC đang gặp khó khăn. Theo CoinMarketCap, giá MATIC giảm hơn 4% chỉ trong 24 giờ qua.
Tại thời điểm viết bài, nó được giao dịch ở mức 0,619 đô la với vốn hóa thị trường hơn 5,7 tỷ đô la. Đáng ngạc nhiên là điều này không ảnh hưởng đến tâm lý của thị trường, thể hiện rõ qua tâm lý tiêu cực giảm mạnh và gia tăng tâm lý trọng số.
