Năm 2026 hứa hẹn là giai đoạn then chốt cho việc mở rộng Ethereum. Nâng cấp Glamsterdam sẽ đưa khả năng xử lý song song hoàn hảo lên chuỗi và nâng giới hạn gas từ 60 triệu hiện tại lên 200 triệu.
Một lượng lớn validator sẽ chuyển từ việc thực thi lại giao dịch sang xác minh các bằng chứng không-kiến-thức (ZK proofs). Điều này đặt Ethereum layer 1 trên lộ trình đạt 10.000 giao dịch mỗi giây (TPS) và tiềm năng còn cao hơn, dù mục tiêu này khó đạt ngay trong năm 2026.
Trong khi đó, số lượng dữ liệu blob trên mỗi block sẽ tăng lên (có thể 72 hoặc hơn), giúp các layer 2 (L2) xử lý hàng trăm ngàn giao dịch mỗi giây. Layer 2 cũng trở nên dễ sử dụng hơn: bản nâng cấp Atlas của ZKsync cho phép giữ vốn trên mainnet nhưng giao dịch trong môi trường thực thi nhanh của Elastic Network.
Layer Interoperability của Ethereum sẽ hỗ trợ hoạt động chuỗi chéo giữa các L2, bảo mật riêng tư sẽ được chú trọng, và fork Heze-Bogota cuối năm sẽ cải thiện khả năng chống kiểm duyệt.
Những nâng cấp chính trong fork Glamsterdam
Các nhà phát triển Ethereum đang hoàn thiện danh sách Ethereum Improvement Proposals (EIP) cho fork Glamsterdam, dự kiến giữa năm 2026. Hai thay đổi nổi bật được xác nhận là Block Access Lists và Enshrined Proposer Builder Separation (ePBS). Mặc dù tên nghe kỹ thuật, nhưng chúng có tiềm năng tăng tốc đáng kể blockchain trước khi chuyển sang công nghệ ZK.
Block Access Lists (EIP-7928)
Mặc dù “block access lists” nghe có vẻ như một cơ chế kiểm duyệt, nhưng bản nâng cấp này thực chất cho phép xử lý block song song “hoàn hảo”.
Cho đến nay, Ethereum vẫn chạy ở chế độ một làn duy nhất, với hàng đợi giao dịch dài được thực thi tuần tự từng cái một. Block Access Lists cho phép tăng thông lượng như một xa lộ nhiều làn, nơi nhiều giao dịch có thể được xử lý cùng lúc.
Thuật ngữ này chỉ một bản đồ dữ liệu được đưa vào mỗi block, do block producer tạo ra bằng cách thực thi trước tất cả giao dịch trên các thiết bị cao cấp. Bản đồ này cho Ethereum client biết giao dịch nào ảnh hưởng đến các giao dịch, tài khoản và storage slot khác ra sao, đồng thời nêu rõ sự thay đổi trạng thái sau mỗi giao dịch. Nhờ đó, client có thể chia nhỏ giao dịch và chạy trên nhiều lõi CPU đồng thời mà không xảy ra xung đột.
“Với Block Access List, chúng tôi sẽ thu thập toàn bộ trạng thái thay đổi từ giao dịch này sang giao dịch khác và đưa thông tin đó vào block,” Gabriel Trintinalia, kỹ sư blockchain cao cấp tại Consensys, người đang làm việc trên client Besu, giải thích.
Cơ chế này cũng cho phép client tải trước toàn bộ dữ liệu cần thiết từ ổ cứng vào bộ nhớ, thay vì phải đọc ổ cứng theo thứ tự liên tục, điều mà Trintinalia gọi là “nút thắt lớn nhất hiện nay”.
Xử lý song song hoàn hảo sẽ giúp Ethereum đạt được TPS cao hơn và block lớn hơn mà không cần nâng giới hạn gas.
Tách rời proposer và builder được tích hợp (Enshrined Proposer Builder Separation – ePBS)
Quá trình tách rời block builder và proposer đã bắt đầu với MEV Boost, một giải pháp ngoài giao thức sử dụng các relay tập trung làm trung gian và xử lý khoảng 90% block. Enshrined Proposer Builder Separation (ePBS) sẽ tích hợp trực tiếp cơ chế này vào layer đồng thuận của Ethereum, cho phép vận hành không cần tin cậy.
Ý tưởng của việc tách hai vai trò này là: các block builder cạnh tranh với nhau để chọn và sắp xếp giao dịch tốt nhất nhằm xây dựng block, trong khi các proposer quyết định block nào sẽ được đề xuất. Mục tiêu là giảm áp lực tập trung từ maximal extractable value (MEV), đồng thời nâng cao bảo mật, phân quyền và khả năng chống kiểm duyệt.
Về mặt mở rộng, lợi ích lớn nhất của ePBS là tăng thời gian tạo và truyền ZK-proofs trong toàn mạng. Hiện tại, validator bị phạt nếu thực thi chậm, điều này làm giảm động lực chờ để xác minh ZK-proofs. ePBS sẽ cung cấp thêm thời gian để nhận và xác minh các bằng chứng này.
Điều này cho phép attester có thêm thời gian nhận proofs và prover có thêm thời gian tạo proofs, theo giải thích của nhà nghiên cứu Ethereum Ladislaus von Daniels, đồng thời ePBS tách validation block khỏi execution block, mở ra một dạng delayed execution mới.
“Điều này làm cho việc tham gia zkAttesting trở nên hấp dẫn và có lợi hơn cho validator.”
Nhà nghiên cứu Ethereum Foundation Justin Drake ước tính khoảng 10% validator sẽ chuyển sang ZK sau khi cơ chế này triển khai, điều này sẽ mở đường cho việc tăng thêm giới hạn gas.
Tăng giới hạn gas và nâng cấp blob cho L2
Giới hạn gas (liên quan đến thông lượng trên L1) hiện đã được nâng lên 60 triệu và dự kiến sẽ tăng mạnh trong năm 2026, dù các ước tính về mức tối đa còn khác nhau.
“Trong 2026, tôi dự đoán sẽ sớm đạt 100 triệu. Bất cứ con số nào cao hơn nữa có lẽ còn quá mang tính suy đoán,” Gary Schulte, kỹ sư cấp cao về blockchain protocol trên client Besu, cho biết. Ông cũng nhấn mạnh việc chuyển sang delayed execution có thể giúp nâng giới hạn gas cao hơn.
Tomasz Stańczak, đồng giám đốc Ethereum Foundation, tiết lộ tại Bankless Summit rằng giới hạn gas sẽ tăng lên 100 triệu trong nửa đầu năm 2026 và dự kiến sẽ tăng gấp đôi lên 200 triệu sau khi ePBS triển khai. Các cải tiến tiếp theo có thể đẩy giới hạn gas lên 300 triệu mỗi block trước cuối năm.
Vitalik Buterin tỏ ra thận trọng hơn. Cuối tháng 11, ông nói rằng cần “mong đợi sự tăng trưởng tiếp tục nhưng tập trung và không đồng đều cho năm tới. Ví dụ, một khả năng là tăng giới hạn gas 5 lần, đồng thời tăng chi phí gas 5 lần cho các thao tác xử lý kém hiệu quả,” nhắc đến các yếu tố như storage, precompiles và các cuộc gọi tới hợp đồng có kích thước lớn.
Fork Heze-Bogota 2026
Một số EIP chưa kịp vào Glamsterdam sẽ được giữ lại cho fork Heze-Bogota. EIP duy nhất đang xem xét đưa vào là Fork-Choice Inclusion Lists (FOCIL). EIP này từng được cân nhắc cho Glamsterdam nhưng bị hoãn sau tranh luận căng thẳng, vì yêu cầu quá nhiều công sức và gây khó khăn cho validator.
Mục tiêu của FOCIL không phải mở rộng khả năng xử lý, mà hướng tới lý tưởng chống kiểm duyệt kiểu cypherpunk, cho phép nhiều validator đảm bảo một giao dịch cụ thể được đưa vào mỗi block.
“Đây là cơ chế chống kiểm duyệt, đảm bảo rằng nếu ít nhất một phần mạng lưới trung thực… giao dịch của bạn sẽ được bao gồm tại một thời điểm nào đó,” Trintinalia giải thích.
Vương Tiễn
Theo Tapchibitcoin
